آفت پروانه چوبخوار پسته چیست و چه خساراتی دارد؟

پروانه چوبخوار پسته یکی از آفات مهم درخت پسته محسوب می‌شود که سالانه خسارات زیادی به باغ‌های پسته می‌زند. این حشرات در یک دوره مشخص روی درختان پسته پیله می‌کند و در بهار شاهد ازدیاد و آسیب سراسری آن به چوب درخت پسته و تغذیه از آن خواهید بود. با این‌وجود، ممکن است خیلی از افراد با این آفت آشنایی نداشته باشند و بخواهند اطلاعات جامع و کاملی درباره این آفت که به آن کرمانیا نیز می‌گویند به دست بیاورند. در ادامه همراه آباد باشید تا با این موضوع بیشتر آشنا شوید.

آفت پروانه چوبخوار پسته چیست؟

آفت پروانه چوبخوار پسته (Kermania Pistaciella) یا کرمانیا حشره‌ای محسوب می‌شود که حدود ده ماه از سال را به‌صورت لارو درون سرشاخه‌هایی پسته سپری می‌کند. حشرات کامل از اواخر اسفند تا نیمه دوم فروردین ماه ظاهر شده و پس از جفت‌گیری پروانه‌های ماده تخم‌ریزی خود را به صورت انفرادی روی سرشاخه‌هایی جوان درخت پسته قرار می‌دهند. تغذیه این آفت از قسمت‌های مرکزی شاخه‌های پسته اتفاق می‌افتد که باعث خشک‌شدن شاخه‌ها و میوه‌های پسته می‌شود. این آفت باعث کاهش کمی و کیفی محصول می‌گردد.

شکل ظاهری آفت کرمانیا

یکی از کارهایی که به شما در زمینه شناسایی به موقع آفت کرمانیا کمک می‌کند، دانستن شکل ظاهری آن است. این کار باعث می‌شود تا شما به محض مشاهده آن اقداماتی برای برطرف کردن خسارات این آفات انجام دهید. شکل ظاهری این آفت به‌صورت پروانه‌ای دیده می‌شود که بال‌های آن به عرض ۱۱ الی ۱۳ میلی‌متر باز شده‌است. رنگ بال‌های جلویی پروانه چوبخوار پسته تیره و سیاه است که وسط آن یک لکه زرد قرار می‌گیرد. بال‌های عقبی به رنگ زرد روشن ظاهر شده و هرچه به انتهای بال نزدیک شوید، تیره‌تر خواهد شد.
علاوه‌بر این، لارو آفت کرمانیا در هنگام خروج از تخم خود سفید رنگ است. در حدی که به‌سختی می‌توانید آن را ببینید. این آفت‌ها در روزهای پایانی رشد به رنگ خاکستری تغییر رنگ می‌دهد. اندازه این حشره در طی دوره رشد به ۱۰/۵ الی ۱۳ میلی‌متر هم می‌رسد.

نحوه انتقال آفت کرمانیا به سایر درختان پسته

چیزی که باعث می‌شود کرمانیا بیش از پیش خطرناک شده و سلامت درختان پسته را تهدید کند، مسئله انتقال سریع آن است. همانطور که قبلا اشاره کرده‌ایم، این حشرات روی قسمت‌های مختلف درخت پسته به‌خصوص محور خوشه و سرشاخه‌های جوان تخم‌گذاری می‌کنند و شما نمی‌توانید آن‌ها را ببینید. پس از این که دوره رشد به پایان رسید، آن‌ها شروع به تغذیه از جوانه‌های درخت پسته می‌کنند و شما ناگهان با یک باغ پسته مواجه می‌شوید که درگیر آفت کرمانیا شده‌است.

این آفت دوره ۱ تا دو ساله دارد که در اواخر زمستان روی درخت پسته سوراخی ایجاد کرده و در آن سکنا می‌گزینند. جالب است بدانید در صورت کمبود خوشه‌های گل، پروانه‌های ماده تخم‌های خود را روی برگ‌های نرم، دمبرگ‌ها و حتی لبه برگ‌ها قرار می‌دهند. این رفتار انعطاف‌پذیر در تخم‌گذاری، انتقال آفت به درختان سالم را تسهیل می‌کند.

این سوراخ‌ها چندی بعد تبدیل به شفیره می‌شوند و طی ۲۰ الی ۳۰ روز بعد پروانه چوبخوار پسته سر از آن بیرون می‌آورد. چیزی که باعث انتقال سریع این بیماری می‌شود، جفت‌گیری سریع آن محسوب می‌شود. این عملکرد به‌قدری سریع است که بیش از نیمی از درختان یک باغ پسته را درگیر می‌کند.

دلایل افزایش جمعیت پروانه چوبخوار پسته

پارامترهای آب و هوایی مانند دما و رطوبت تأثیر چشمگیری بر رشد و تکثیر پروانه چوبخوار پسته دارند. این آفت تک‌نسلی است و زمان ظهور آن معمولاً در اسفندماه است. پیک پرواز پروانه‌ها ممکن است سالانه با توجه به تغییرات آب‌وهوایی متفاوت باشد. جالب است بدانید این پیک معمولاً همزمان با تشکیل خوشه‌های گل و باز شدن جوانه‌ها در بیشتر ارقام پسته رخ می‌دهد.
در صورت کمبود خوشه‌های گل، پروانه‌های ماده تخم‌های خود را روی برگ‌های نرم، لبه‌های برگ نزدیک به رگبرگ اصلی و حتی دمبرگ‌ها قرار می‌دهند. این لاروها پس از ۳ هفته به صورت حشره بالغ ظاهر می‌شوند. دمای نزدیک به ۲۵ درجه سانتی‌گراد نیز شرایط ایده‌آلی برای جفت‌گیری این آفت فراهم می‌کند که خود عاملی برای افزایش سریع جمعیت آن است.

علائم آفت کرمانیا روی درختان پسته

حالا که با آفت پروانه چوبخوار پسته آشنا شده‌اید، باید علائم آن را هم بشناسید. با شناخت علائم می‌توانید عملکرد سریعی در مدیریت خسارات وارده از طریق آفت کرمانیا داشته باشد. همانطور که می‌دانید، این آفات بیشترین حجم خسارت را در درختان پسته ایجاد کرده‌است. از جمله علائم این بیماری می‌توان به سرشاخه‌های خشک اشاره کرد که نمی‌توانند جوانه‌های نورسته را نگهداری کنند و باعث ریختن آن می‌شوند. همچنین اگر در زمان برداشت، قرمزی و خشک‌شدن دانه‌ها را مشاهده کنید، می‌توانید به‌طور جدی به احتمال درگیری درخت خود با آفت کرمانیا فکر کنید و اقدامات لازم را در این جهت انجام دهید.

آسیب‌ها و خسارات پروانه چوبخوار پسته

آسیب‌ها و خسارات این آفت به‌قدری زیاد است که کشاورزان و باغداران تمام تلاش خود را می‌کنند تا پیشگیری‌های لازم را انجام دهند. همچنین، تکثیر این آفت با سرعت خیلی زیادی انجام می‌شود و در مدت زمان کم تعداد زیادی از درختان را درگیر می‌کند. بنابراین، باید هرچه زودتر کنترل شود. برای اینکه با این آسیب‌ها و خسارات آشنایی بیشتری پیدا کنید، در ادامه برخی از این آسیب‌ها را ذکر کرده‌ایم.

• کاهش کیفیت پسته

اگر شما باغ درخت پسته دارید و این مکان منبع درآمدی شما به حساب می‌آید، ابتلا به بیماری پروانه چوبخوار پسته آن را دچار تزلزل می‌کند. کاهش کیفیت پسته می‌تواند به شکل‌های مختلفی رخ دهد و اثرات متنوعی بر دسته‌بندی و قیمت آن داشته باشد. از آنجایی‌که پسته یک منبع غنی از مواد مغذی مانند پروتئین‌ها، چربی‌های سالم، فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی است، کاهش کیفیت آن منجر به کاهش ارزش غذایی این محصول هم می‌شود و وضعیت شما را در بازار دچار رکود می‌کند.
علاوه‌بر این، آفت کرمانیا باعث ضعف و شکنندگی خود پسته هم می‌شود. پسته به طور معمول دارای قوام خوبی است و ساختاری خشک و محکم دارد. ضعف حاصل از رشد نامناسب، قوام و ساختار پسته را تحت تأثیر قرار می‌گیرد. در نتیجه، پسته‌ها با کیفیت پایین و بافت نرم و خردی داشته باشند که بر تقاضای مشتریان تاثیر منفی می‌گذارد. علاوه‌بر این، قیمت پسته هم کاهش پیدا می‌کند.

• خشک‌شدن شاخه‌های جوان

خشک شدن درختان پسته می‌تواند تأثیرات جدی و منفی روی صنعت خرید و فروش پسته داشته باشد. این عامل باعث کاهش عمر مفید درخت پسته شده و سود شما را به‌شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد. درختان پسته سال‌ها طول می‌کشد تا به مرحله باردهی برسند و تولید محصول انجام شود. اگر درختان خشک شوند، این زمان تولید محصول کاهش می‌یابد و کشاورزان نیاز به جایگزینی درختان قدیمی با درختان جدید دارند.
از طرف دیگر، شاخه‌های خشک قادر به تأمین مقدار کافی از آب و مواد مغذی برای گسترش رشد درخت پسته نخواهند بود. در نتیجه، این عامل به‌عنوان عوارض اصلی آفت پروانه چوبخوار پسته شناخته می‌شود که منجر به کاهش عملکرد محصولات پسته خواهد شد.

• ایجاد لکه روی شاخه‌های درخت پسته

عده زیادی از خریداران در بازار، برای خرید پسته اول از باغ‌ها بازدید می‌کنند. ایجاد این لکه‌های زرد و قهوه‌ای روی درخت پسته که از آفت کرمانیا حاصل می‌شود، می‌تواند باعث آسیب به محصول پسته شده و خریداران را منصرف کند. حتی اگر درخت‌ها دیده نشوند، این لکه‌ها نشانه ضعف درخت است. درختی هم که ضعیف باشد، قادر به تولید پسته با کیفیت نیست. عوارض تولید محصول بی کیفیت را هم در بخش‌های قبلی ذکر کرده‌ایم.

• کاهش روند رشد درخت پسته

کاهش روند رشد درختان پسته هم امکان دارد باعث کاهش عمر مفید و اقتصادی درختان پسته شود. از طرف دیگر، رشد ضعیف درختان پسته می‌تواند منجر به کاهش عملکرد محصول شود. در واقع، این ضعف به قسمت‌های مختلف گیاه نفوذ کرده و فرایند رشد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. فتوسنتز به‌درستی صورت نمی‌گیرد و این درخت نمی‌تواند رشد مناسبی از خود نشان دهد.

• آسیب به سایر درختان باغ

اگر بیماری پروانه چوبخوار پسته ادامه‌دار شود، درختان سالم را هم درگیر خود می‌کند و به‌عبارتی کل باغ عملکرد خود را برای تهیه محصول پسته از دست می‌دهند. از طرف دیگر، جبران خسارات در این حجم سخت و طاقت‌فرسا بوده و امکان کسب درآمد را از شما می‌گیرد. از جمله راهکارهایی که برای کنترل آفات و جلوگیری از انتقال آن وجود دارد، فرایند هرس‌کردن درخت است.

تخمین میزان خسارت آفت پروانه چوبخوار درخت پسته

درختان پسته عموما عملکرد موثری در هکتار دارند و بیش از ۴ تن پسته در یک هکتار تولید می‌کنند. با این‌وجود، اگر درخت شما دچار آفت پروانه چوبخوار شود، تا حد خیلی زیادی این محصولات کمتر می‌شوند. از آن‌جایی‌که این آفت پنهان است و پس از خروج از تخم به‌طور ناگهانی زیاد می‌شوند، ناگهان می‌بینید که نصف باغ پسته شما درگیر شده‌است.

در این شرایط، محصول برداشتی شما به نصف این مقدار کاهش پیدا کرده و حتی می‌تواند به ۲۵۰ کیلو هم برسد که عملا یک شکست و ضرر محسوب می‌شود. خسارت این آفت در ماه تیر به صورت خشکیدگی ۵ تا ۷ دانه در انتهای هر خوشه (معادل ۲۵٪ آسیب به هر خوشه) نمایان می‌شود. در شرایط شدید، این آفت قادر است تا ۵۰٪ محصول را نابود کند که ضرر اقتصادی سنگینی برای باغداران به همراه دارد.

راهکارهای مقابله با آفت پروانه چوبخوار پسته

برای مبارزه با آفت پروانه چوبخوار پسته راهکارهای زیادی پیش روی شما قرار دارد. شما می‌توانید در دو جبهه پیش‌گیری و درمان برای مقابله با این آفت مهم اقدام کنید. پیشگیری شامل راهکارهای مراقبتی مثل: هرس، کوددهی و آبرسانی به گیاه می‌شود. کودهای طبیعی از طریق تقویت ریشه‌های درخت پسته می‌توانند مقاومت آن را در برابر آسیب و خسارات حاصل از آن کاهش دهند. هرس هم از انتقال آفت پروانه چوبخوار به درختان سالم جلوگیرّی می‌کند اما با این شرط که در زمان درست انجام شود.

علاوه‌بر این، روش‌های درمانی به دو دسته کلی طبیعی و شیمیایی تقسیم می‌شوند. در بعضی شرایط امکان استفاده از راهکارهای طبیعی وجود دارد اما اگر بیماری پیشروی زیادی داشته باشد و دیگر در کنترل آن چاره‌ای نداشته باشید، باید به سراغ مبارزه شیمیایی بروید. برای اطلاع از راهکارهای مقابله با آفت کرمانیا به لینک زیر مراجعه کنید.

اهمیت زمان استفاده از آفت‌کش‌ها

انتخاب زمان مناسب برای سمپاشی نقشی حیاتی در کنترل این آفت دارد. بهترین زمان برای سمپاشی، همزمان با پیک پرواز پروانه‌ها (معمولاً در دمای حدود ۱۲ درجه سانتی‌گراد) و پیش از نفوذ لاروها به شاخه‌هاست. استفاده از تله‌های فرمونی برای ردیابی دقیق زمان پیک پرواز توصیه می‌شود.
 هشدار: استفاده از سموم نامناسب (مانند اتیون) نه تنها اثربخشی ندارد، بلکه باعث کاهش دشمنان طبیعی این آفت و افزایش جمعیت آن می‌شود.

کلام پایانی

در این مطلب به بررسی جامع و کاملی از آفت پروانه چوبخوار پسته، نحوه عملکرد آن، شناسایی علائم، آسیب‌ها و خسارات و راهکارهای مقابله با آن پرداخته‌ایم. شما با استفاده از این نکات می‌توانید عملکرد مناسبی در مواجهه با این بیماری در درختان پسته باغ خود نشان دهید. امیدواریم که نکات گفته شده برای شما کاربردی باشد. در صورت وجود هرگونه سوال یا ابهام با ما در قسمت نظرات در ارتباط باشید.