تأمین نیاز سرمایی یعنی ایجاد حداقل دمای مورد نیاز و زمان مناسب برای گذر از دوره سرمایی به منظور رشد مطلوب. نهال پسته نیز همانند کودک نوپا، مراحل متفاوتی از رشد را طی می‌کند. این نهال برای رشد مطلوب و مناسب که تأثیر بسزایی در محصول دهی آن دارد، نیازهایی دارد که یکی از آن‌ها نیاز سرمایی محسوب می‌شود. این دوره سرما بر اساس انواع مختلف پسته و مراحل رشد، متفاوت عمل می‌کند. بنابراین، شما به‌عنوان یک باغدار یا کشاورز باید اطلاعات لازم را در این زمینه داشته باشید. ما اینجا هستیم تا در طی این مقاله همه چیز را درباره نیاز سرمایی پسته در اختیار شما قرار دهیم. پس تا پایان ما را همراهی کنید.
نیاز سرمایی چیست و چه اهمیتی دارد؟
تأمین نیاز سرمایی پسته بیانگر این است که شما تا چه اندازه با رعایت اصول نگهداری و مراقبت از درخت پسته می‌توانید انتظار برداشت محصول از یک نهال یا درخت بالغ پسته را داشته باشید. همان‌طور که گفته شد، نیاز سرمایی برای بیدار شدن گیاه از حالت استراحت لازم و ضروری است و شما باید این شرایط را به وجود بیاورید. چه شما یک باغدار یا کشاورز تازه‌کار باشید و چه حرفه‌ای، عبارت نیاز سرمایی را شنیده‌اید. هر درختی در طی چرخه رشد خود به دوره استراحت و خواب زمستانی می‌رسد. در چنین شرایطی، گیاه در حالت رکود قرار می‌گیرد و برای پیگیری وضعیت رشد در ادامه راه نیاز به یک شوک دارد.
همان‌طور که متوجه شده‌اید، این مفهوم یک ملاک برای تعیین دوره سرمایی مورد نیاز برای هر گیاه خواهد بود که در هر نوع آن متفاوت عمل می‌کند.
دوره یا نیاز سرمایی به وضعیتی اطلاق می‌شود که یک درخت در چرخه رشد طبیعی خود باید آن را طی کند.
در غیر این صورت، باعث بروز مشکلاتی در نحوه رشد و باردهی خواهد شد. نیاز سرمایی پسته از دو جزء اصلی تشکیل می‌شود؛
- مدت زمانی که باید در دوره سرمایی قرار بگیرد.
- دمایی که برای برطرف کردن این نیاز احتیاج دارد.
نیاز سرمایی مانند یک شوک عمل می‌کند و گیاهان را مجبور به رویش مجدد می‌کند. در نتیجه، اگر این شوک نباشد رویش یک نهال یا گیاه روند متفاوتی را طی کرده و برنامه‌ریزی‌های شما را به خطر می‌اندازد. پس، برای تضمین رشد این درختان، شما باید نیاز سرمایی درختان پسته را شناخته و در جهت رفع آن تلاش کنید. این مقدار سرما در بین ۶۰۰ تا ۱۴۰۰ ساعت و صفر تا ۷ درجه سلسیوس قرار می‌گیرد که از رقمی به رقم دیگر متفاوت خواهد بود اما سؤالی که پیش می‌آید این است که مقدار دقیق نیاز سرمایی پسته چگونه تعیین یا محاسبه می‌شود؟
نحوه محاسبه و تأمین نیاز سرمایی پسته
همان‌طور که متوجه شده‌اید، تأمین نیاز سرمایی پسته یکی از قدم‌ها و مراحلی محسوب می‌شود که باید در طی دوره رشد رفع و رجوع شود. تحقیقات زیادی درباره اینکه چه مدت زمان و مقدار دمایی می‌تواند پاسخگوی آن باشد، صورت گرفته است.
بااین‌حال، تحقیقات نشان داده‌اند که گونه‌های مختلفی که از یک گیاه وجود دارند، می‌توانند متفاوت از یکدیگر عمل کنند و این نیاز سرمایی برای هر کدام بازه متفاوتی داشته باشد. اگر بخواهیم این مسئله را واضح‌تر برای شما بیان کنیم، باید ارقام گوناگون پسته را به چند قلوهایی تشبیه کنیم که ظاهر یکسانی دارند.
بااین‌وجود، نیازهای آن‌ها باهم یکسان نبوده و طیف گسترده‌ای را در بر می‌گیرد. پس، نمی‌توان انتظار داشت که حتی دوقلوهایی که از یک رحم به دنیا می‌آیند، هم نیازهای مشابهی داشته باشند. چه برسد به گیاهان و درختانی که از کشورهای مختلف، آب و هوای گوناگون و شرایط ژنتیکی خاص حاصل می‌شوند. به همین علت متخصصان کشاورزی مدل‌هایی را برای نحوه محاسبه نیاز سرمایی باغات پسته پیشنهاد کرده‌اند که در ادامه سه نمونه مشهور و کاربردی آن را مشاهده می‌کنید.
مدل یوتا در نحوه محاسبه نیاز سرمایی درختان پسته
یکی از راهکارهایی که برای محاسبه و تأمین نیاز سرمایی درختان پسته مورد استفاده قرار می‌گیرد، مدل یوتا به شمار می‌رود. در سال ۱۹۷۴ محققی به نام ریچاردسون در ایالت UTAH در آمریکا همراه با دیگر محققان تحقیقاتی مبنی بر سنجش و اندازه‌گیری نیاز سرمایی درختان انجام داد که ماحصل آن چیزی است که امروزه به‌عنوان مدل یوتا برای بررسی دوره سرمایی مربوط به هر گیاه استفاده می‌شود.
این روش مبتنی بر ساعات و دمای مورد نیاز درخت پسته در گذر این دوره خواهد بود. طبق این مدل، برای شکستن رکود درخت‌های پسته دمای بین ۰ تا ۱۶ می‌تواند گیاه را تحریک کند. در واقع، مثل یک قلقلکی عمل می‌کند که پسته را به تکاپو می‌اندازد و باعث ادامه مسیر رشد می‌شود. شما می‌توانید نحوه محاسبه نیاز سرمایی باغات پسته با مدل یوتا را در جدول زیر مشاهده کنید.
| مدت زمان (بر حسب ساعت) | مقدار دما (بر حسب سانتی‌گراد) |
| صفر | کمتر ۱/۴ |
| ۰/۵ | ۱/۵ تا ۲/۴ |
| ۱ | ۲/۵ تا ۹/۱ |
| ۰/۵ | ۹/۲ تا ۱۲/۴ |
| صفر | ۱۲/۵ تا ۱۵/۹ |
| ۰/۵- | ۱۶ تا ۱۸ |
| ۱- | بیشتر از ۱۸ |
طبق این مدل دمای بین ۰ تا ۱۶ درجه می‌توانند همان قلقلکی باشند که درختان پسته را مجبور به ادامه فرایند رشد می‌کند اما دمای بالای ۱۶ نه تنها تأثیری در این روند ندارد بلکه حتی پیامدهای منفی از خود به‌جا می‌گذارد.
مدل ۰-۷ درجه برای تعیین نیاز سرمایی پسته
قبل از اینکه ریچاردسون بتواند مدل یوتا را کشف و اجرا کند، مدل دیگری تحت عنوان ۰-۷ درجه وجود داشت. این مدل به علت اینکه توانایی محاسبه دقیق دما و ارتباط آن بازمان را نداشت، یک فرض کلی برای تمام ارقام پسته در نظر می‌گرفت. طبق این فرضیه، درختان پسته با توجه به ساعات قرارگیری در دمای بین ۰ تا ۷ درجه سانتی‌گراد، در حال تأمین نیاز سرمایی خود خواهند بود. در نهایت، تعداد ساعاتی که درخت پسته در دمای بین ۰ تا ۷ درجه سانتی‌گراد قرار گرفته است را جمع کرده و به‌عنوان بازه لازم برای تأمین نیاز سرمایی اعلام می‌کنند.
این روش محدودیت‌های خاص خود را داشت که با تغییرات اقلیمی و آب و هوایی به اوج خود رسید. درنتیجه، امکان در نظر گرفتن یک روش واحد برای تأمین نیاز سرمایی انواع درخت پسته وجود نداشت و این موضوع ریچاردسون را ترغیب کرد تا مدل جدیدی را کشف و اجرا کند.
مدل دینامیکی برای محاسبه نیاز سرمایی باغات پسته
یکی دیگر از مدل‌های محاسباتی برای تعیین دوره و تأمین نیاز سرمایی پسته و گیاهان دیگر، مدل دینامیکی به شمار می‌رود که در دهه ۱۹۸۰ به آن پرداخته شد. طبق این روش، نیاز سرمایی بر اساس داده‌های مربوط به دما در طول یک سال محاسبه شده و در نهایت نیاز سرمایی درختان پسته تعیین خواهد شد. این روش بود که اهمیت دمای گرم ناگهانی را در قطع دوره سرمایی درختان پسته مطرح کرد.
جدول نیاز سرمایی انواع ارقام پسته
حالا که با مفهوم نیاز سرمایی درختان پسته و نحوه محاسبه آن آشنا شده‌اید، می‌دانید که قراردادن پسته در این دوره چه اهمیت ویژه‌ای دارد. بااین‌حال، نحوه محاسبه یک فرایند تخصصی است که باید توسط کارشناسان و متخصصان کشاورزی صورت بگیرد. بنابراین، ما در جدول زیر نیاز سرمایی ارقام مختلف پسته را تحت نظر این افراد تعیین کرده و برای شما ذکر کرده‌ایم.
| رقم | نیاز سرمایی (برحسب ساعت) |
| کرمان | ۱۰۰۰ |
| کله قوچی | ۶۰۰ |
| ژنوتیپ | ۸۰۰ الی ۱۳۰۰ |
| فندقی غفوری | ۱۲۰۰ |
| اکبری | ۱۲۰۰ |
| آقایی | ۱۰۰۰ |
| اوحدی | ۸۰۰ |
| چروک | ۱۴۰۰ |
شما بر اساس ساعات ذکر شده در نیاز سرمایی می‌توانید تخمین بزنید که کدام رقم برای محیط شما مناسب بوده و قادر به رشد آن درخت پسته خواهید بود.
عوامل تأثیرگذار بر تأمین نیاز سرمایی
شاید برای شما جالب باشد که بدانید چگونه نیاز سرمایی برای هر رقم از پسته متفاوت است یا چه عواملی تعیین‌کننده این موضوع هستند. شما باید بدانید که انواع ارقام پسته بر حسب شرایط زیستی و ژنتیکی خود نیاز سرمایی متفاوتی دارند. در واقع، یک دوره سرمایی خاص را به همه انواع پسته بسط نمی‌دهند و این فرصت برای رشد و پرورش درختان پسته در شهرها و نواحی مختلف وجود دارد. تنها باید بتوانید که بر حسب فاکتورهای اصلی درخت پسته مورد نظر خود را انتخاب کنید. عواملی که می‌توانند بر میزان ساعات و دمای دوره سرمایی درختان پسته نقش داشته باشند، عبارت‌اند از؛
- ژنتیک
- نوع جوانه
- پایه
- اقلیم رشد
- نورگرایی و بارندگی
- تغذیه گیاه
عدم تأمین نیاز سرمایی و عواقب آن
همان‌طور که گفته شد، تأمین نیاز سرمایی پسته اهمیت ویژه‌ای در رشد آن دارد؛ زیرا در صورت برطرف نشدن این نیاز الگوی رشد در این درخت مسیر متفاوتی را در پیش می‌گیرد. البته راهکارهایی مثل استفاده از روغن ولک برای برطرف کردن این مشکل وجود دارد. بااین‌حال، باید تمام تلاش خود را به کار ببندید که این نیاز را برطرف کنید؛ زیرا عوارض جبران ناپذیری در پی دارد، در ادامه به عوارض و عواقبی که در پی جدی نگرفتن نیاز سرمایی باغات پسته وجود دارد، پرداخته‌ایم.
تغییر فرایند میوه دهی
اصل اولیه نیاز سرمایی در درختان پسته برای گذر از دوره رکود و خواب درخت است. بنابراین، درصورتی‌که شوکی به گیاه وارد نشده باشد و آن را از حالت استراحت خارج نکند، رشد قسمت‌های مختلف مثل برگ‌ها و شاخه‌ها کامل نمی‌شود. در نتیجه، میوه‌دهی هم روند متفاوتی در پیش می‌گیرد و به‌جای اینکه روی شاخه‌های اولیه که در طول یک سال به رشد برسد، شاخه‌های جدید و ضعیف را برای سکنا‌گزینی انتخاب می‌کند. همین مسئله باعث می‌شود تا پسته‌ها کیفیت لازم را نداشته باشند یا حتی دچار ریزش شده و از بین بروند.
کاهش عملکرد درخت پسته
تغییر در الگوی رشد درختان پسته از طریق برطرف نشدن نیاز سرمایی می‌تواند به‌یک‌باره پسته‌هایی که در مدت زمان طولانی تولید می‌شوند را در مدت زمان کوتاه‌تری به تولید برساند. در نتیجه، عملکرد درخت در سال‌های آتی کم و کمتر شده و انتظارات شما برای محصول دهی را برطرف نخواهد کرد.
تأخیر در گلدهی و برگ دهی
یکی دیگر از عواقب عدم تأمین نیاز سرمایی پسته را می‌توان در تأخیر گلدهی و برگ دهی آن جستجو کرد. اصولاً درختان پسته‌ای که روند رشد طبیعی خود را طی کرده باشند، در بهار گل می‌دهند و به مرحله تولید و برداشت میوه نهایی می‌رسند. بااین‌وجود، درختی که نیاز سرمایی خود را برطرف نکند از این بازه عقب می‌افتد و گلدهی و در پی آن میوه دهی به تعویق می‌افتد.
سؤالات متداول
نیاز سرمایی درخت پسته چگونه تعیین می‌شود؟
مدل‌های مختلفی مثل مدل یوتا، دینامیکی و ۰-۷ درجه وجود دارد که نحوه محاسبه نیاز سرمایی پسته را مشخص می‌کنند.
راهکار برطرف کردن کمبود نیاز سرمایی درختان پسته چیست؟
برای برطرف کردن این مشکل می‌توانید از ترکیبات شیمیایی مثل سیانامید یا ترکیبات طبیعی مثل روغن ولک استفاده کنید.
نیاز سرمایی رقم کله قوچی پسته و پسته چروک چقدر است؟
نیاز سرمایی این ارقام به ترتیب ۶۰۰ و ۱۴۰۰ ساعت است.
بازه کلی نیاز سرمایی درختان پسته در چه محدوده‌ای قرار می‌گیرد؟
درختان پسته به‌طور کلی نیاز سرمایی بین ۷۰۰ تا ۱۲۰۰ دارند که نیاز دقیق هر کدام در جدول همین مطلب آورده شده است.
در صورت عدم تأمین نیاز سرمایی پسته چه اتفاقی می‌افتد؟
به‌طور کلی اگر این نیاز رفع نشود، کاهش گلدهی و عملکرد درختان پسته صورت می‌گیرد.
کلام پایانی
تأمین نیاز سرمایی پسته مانند یک واحد درسی در دانشگاه است که باید پاس شود. اگر به‌موقع نتوانید این واحد را پاس کنید، از برداشتن واحدهای بعدی عقب مانده و در کل فارغ‌التحصیلی شما به تعویق می‌افتد. بنابراین، برطرف‌شدن این نیاز برای رشد نهایی و محصول دهی ارقام مختلف پسته اهمیت ویژه‌ای دارد. ما تلاش کرده‌ایم تا در این مطلب به سؤالات شما در رابطه با نیاز سرمایی باغات پسته پاسخ داده و بازه مورد نیاز برای هر کدام را ذکر کنیم. همچنین، عواقب و نتایجی که با کنترل نکردن این مشکل صورت می‌گیرد را ذکر کرده‌ایم. امیدواریم که این نکات برای شما کاربردی باشد.
سلام، میخواستم بدونم که روغن پاشی برای تأمین نیاز سرمایی پسته، باعث میشه گل دادن پسته زودتر بشه یا دیرتر؟
با سلام و احترام، اگر روغن پاشی در فاصله ۳۵ روز یا بیشتر قبل از گلدهی انجام شود، ممکن است باعث زود گل دادن پسته شود. اما اگر روغن پاشی دیرتر، مانند ۱۵ اسفند، انجام گیرد، احتمالاً باعث دیر گل دادن می‌شود. برای اطلاعات بیشتر در مورد تأمین نیاز سرمایی پسته، می‌توانید به صفحه تعیین وضعیت نیاز سرمایی ما مراجعه فرمایید.
سلام، با توجه به تغییرات آب و هوایی و گرم‌تر شدن دما، آیا درختان پسته مثل اکبری می‌تونن خودشون رو با شرایط جدید تطبیق بدن؟ آیا با کاهش نیاز سرمایی از ۱۲۰۰ ساعت، مشکلی برای باردهی درخت پیش نمیاد؟
وقت بخیر، درختان پسته به طور طبیعی نمی‌توانند به سرعت خود را با تغییرات شدید دما و کاهش نیاز سرمایی تطبیق دهند. این فرآیند در طبیعت بسیار کند است و ممکن است صدها یا هزاران سال طول بکشد. در این مسیر، درختان ضعیف‌تر از بین می‌روند و درختان قوی‌تر باقی می‌مانند، مشابه با فرآیند تکامل در انسان‌ها.
آیا سرمای بعد از ۱۵ بهمن هم برای تأمین نیاز سرمایی درختان پسته حساب میشه یا فقط سرمای قبل از این تاریخ محاسبه میشه؟ اگه بعد از پانزدهم هم حساب میشه، تا چه تاریخی این محاسبات ادامه داره؟
با سلام و احترام، قطعا تمام سرمایی که در طول فصل زمستان ایجاد می‌شود، در تأمین نیاز سرمایی درختان پسته نقش دارد. با این حال، نکته‌ای که باید مد نظر قرار گیرد این است که روغن پاشی باید ۳۰ تا ۴۰ روز قبل از باز شدن گل‌ها انجام شود. به همین دلیل، محاسبات نیاز سرمایی تا این تاریخ در نظر گرفته شده تا فرصت مناسب برای روغن پاشی از دست نرود.