آفات گوناگونی در کمین درخت پسته‌اند و باغداران باید برای جلوگیری از آسیب درختان پسته با آنان مقابله کنند. آفت سرخرطومی پسته یکی از این آفت‌هاست که می‌تواند افزون بر کاهش محصول، خسارات زیادی نیز به باغ وارد نماید. این آفت مخصوصاً به خوشه‌ها و سرشاخه‌ها هجوم می‌برد و خیلی زود سبب کاهش کیفی و کمی محصول باغ می‌شود.
آفات گوناگونی در کمین درخت پسته‌اند و باغداران باید برای جلوگیری از آسیب درختان پسته با آنان مقابله کنند. سوسک سرخرطومی پسته یکی از این آفت‌هاست که می‌تواند افزون بر کاهش محصول، خسارات زیادی نیز به باغ وارد نماید. این آفت مخصوصاً به خوشه‌ها و سرشاخه‌ها هجوم می‌برد و خیلی زود سبب کاهش کیفی و کمی محصول باغ می‌شود. برخلاف ظاهر درخت پسته که بسیار مقاوم به نظر می‌رسد، باغداران با تجربه به‌خوبی می‌دانند این درخت به مراقبت و توجه خاصی نیاز دارد.
از این رو ما در این مطلب برای آشنایی بهتر و بیشتر با آفت سرخرطومی در پسته، به بررسی مشخصات و ویژگیهای آن می‌پردازیم. به این ترتیب شما می‌توانید حشره این آفت را در هر مرحله زندگی آن، به‌سرعت و سادگی شناسایی کنید و با اقدامات لازم با آنها مبارزه نمایید تا از بروز خسارات فراوان در باغ جلوگیری کنید. پس تا پایان این مطلب همراه ما باشید.
زیست‌شناسی آفت سرخرطومی پسته
حشره سرخرطومی یا (Polydrusus davatchii) سوسكی است به رنگ قهوه‌ای مايل به خاكستري که چون خرطوم بلند و خمیده‌ای دارد آن را سرخرطومی می‌نامند. طول بدن حشره کامل آن 8 تا 12 ميليمتر و عرضش 2 تا 3 ميليمتر مي‌باشد. لارو آن ولی به رنگ سفید شیری و بدون پا است. درازی بدن لارو سرخرطومی 15 میلی‌متر است. لازم به ذکر است این آفت سالانه ۱ تا ۲ نسل دارد. در زمستان در زیر پوست درخت یا خاک اطراف ریشه به‌شکل حشره کامل زندگی می‌کند.
مراحل زندگی آفت سرخرطومی پسته
این حشره نیز مانند دیگر حشرات زندگی خود را از تخم آغاز می‌کند. در زمستان در نواحی سردسیر، به‌صورت حشره کامل زمستان‌گذرانی کرده و در باقی‌مانده محصولات زندگی می‌کند. ولی، در نواحی معتدل‌تر به‌صورت ردیف‌های تخم 3 تا 60 تایی وجود دارند. زمانی که هوا رو به گرمی رفت و دما به 17 درجه سانتی‌گراد رسید، حشره تخم می‌گذارد. دوره جنینی 5 تا 15 روز می‌باشد. تخم‌ها رنگ زرد لیمویی شفافی دارند. عرض آنها در حدود 3/0 میلی‌متر و طول آنها بین 5/5 ـ 4/0 میلی‌متر است. همچنین تخم‌ها در پایان دوره جنینی حشره به رنگ تیره تغییر رنگ می‌دهند.
در مرحله بعد، آفت به‌شکل لارو سر از تخم بیرون می‌آورد. همچنین پیش از تبدیل به حشره کامل، به‌صورت شفیره ادامه حیات می‌دهد. گفتنی است این آفت جز زمانی که در تخم است، در همه مراحل زندگی‌اش به محصول باغ آسیب می‌زند. لاروها که بیشتر فعالیت‌شان در زمان خنک روز انجام می‌شود، در آغاز، جوانه‌ها را می‌خورند. در سنین بعدی از برگ‌ها تغذیه و آنها را سوراخ می‌کنند. ناگفته نماند در هجوم شدید آفت به درخت، برگ‌ها می‌خشکند و گاهی به‌دلیل نبود کلروفیل، درخت از دور سفید به‌چشم می‌آید.
مراحل زندگی لاروی آفت سرخرطومی پسته
گفتیم که آفت سرخرطومی پسته، پس از خروج از تخم به لارو تبدیل می‌شود. این آفت پیش از آنکه شفیره شود، در مرحله لاروی 4 مرحله را می‌گذراند که عبارتند از:
- مرحله نخست
آفت در این مرحله لارو بسیار کوچکی دارد. رنگ آن سفید شیری مایل به زرد است. همچنین اندازه‌اش بین 1 – 2/1 میلی‌متر است. سر سرخرطومی دارای کپسولی قهوه‌ای است که در میانش نشانه Y به‌صورت سفید خودنمایی می‌کند. قطر کپسول 15/0 میلی‌متر است. بدن لارو پوشیده از موهایی به رنگ قهوه‌ای است. غذای آفت در این بخش از زندگی خود جوانه‌های مرکزی درخت است.
- مرحله دوم
رنگ بدن لارو در این مرحله از زرد به سبز می‌گراید و طول بدنش نیز 3 میلی‌متر می‌گردد.
- مرحله سوم
حالا رنگ بدن حشره سبز روشن است و اندازۀ آن نیز 6 میلی‌متر می‌باشد. در این دوره از زندگی آفت پرزهای بدنش افزایش می‌یابد. غذای آن نیز در این دوره مانند مراحل پیش است و لارو هنوز جوانه می‌خورد.
- مرحله چهارم
در این مرحله رنگ بدن لاروها سبز تیره می‌شود و اندازه آن به 12 میلی‌متر تغییر می‌یابد. نوار سفید رنگی در میان بدن حشره پدیدار می‌گردد و روزنه‌های تنفسی و برآمدگی‌های نسبتاً بزرگی در شکمش به‌وجود می‌آید. اکنون لارو آماده است تا به شفیره تبدیل شود.
مرحله زندگی شفیره‌ای
آفت سوسک سرخرطومی برای تبدیل شدن به شفیره دور خود پیله‌ای مشبک و سفید رنگ می‌بندد. پس از گذشت زمان شفیره شکافته شده و حشره از آن خارج می‌شود. در این مرحله اندازه آفت نزدیک به 8 میلی‌متر و عرضش 5 تا 7 میلی‌متر است. بدنش مثلثی است و رنگ آن در آغاز زرد مایل به سبز و سپس سبز تیره مایل به قهوه‌ای می‌شود.
حشره کامل سوسک سرخرطومی پسته
حشره کامل آفت سرخرطومی پسته در دو طرف خرطومش شیاری دارد نزدیک به 2/1 میلی‌متر که بند اول شاخک در آن جای می‌گیرد. شاخک که از نوع زانویی بوده و 12 بند دارد. روی آن شمار فراوانی کرک به رنگ سفید مایل به زرد وجود دارد. چشم‌های مرکب آفت سرخرطومی سیاه رنگ بوده و جلای فلزی و بیضی‌شکلی دارد. سرش به غیر از قسمت چشم‌ها از موهایی به رنگ زرد روشن تشکیل شده است. طول بالپوشهای حشره 5/3 برابر عرض آنها می‌باشد. بال‌پوش‌ها در پایان بدن به‌شکل قوس هستند و فرورفتگی‌هایی روی بال‌پوش خودنمایی می‌کند. این شیارها خود به خارهایی مجهزند که در فاصله 2/0 میلی‌متر از یکدیگر قرار دارند و تشکیل ردیف‌هایی منظم را داده‌اند.
علائم و خسارات سوسک سرخرطومی پسته
نشانه‌ها و علائمی که نشانگر وجود آفت سرخرطومی پسته هستند، عبارتند از:
- مشاهده خشکی سرشاخه‌ها
- مشاهده سوراخ‌های گرد روی شاخه‌ها
- مشاهده خاک اره در اطراف این سوراخ‌ها
- ترشح صمغ از جای آسیب‌دیده روی شاخه‌ها
میزان خسارت و زیان‌های آفت سرخرطومی پسته می‌تواند چشمگیر باشد. این خسارات می‌تواند از ضعف عمومی درختان، افزایش احتمال مبتلا شدن درختان به بیماری‌های دیگر و نیز کاهش ۳۰ تا ۴۰ درصدی محصول شما را در حمله شدید آفت دربربگیرد.
ویژگیهای آفت سوسک سرخرطومی پسته
اوایل فروردین و همزمان با باز شدن جوانه‌های گل درخت پسته، آفت سرخرطومی بر درختان نمایان می‌شود و جوانه‌های درخت خوراک حشره می‌باشند. سوسک سرخرطومی ماده روزانه بین 6 تا 13 تخم می‌گذارد. آنها روی علف‌های هرز به‌شکل کپه‌ای تخم می‌گذارند. تخم‌ها شکل بیضی دارند و در آغاز شیری هستند و به‌مرور سیاه رنگ می‌شوند. دوره خروج حشرات از تخم دو هفته زمان می‌برد و لاروها پس از خروج به درون خاک می‌روند.
این حشرات یک نسلی زمستان را در خاک و پناهگاه زمستانه‌اش سپری می‌کند. با اینکه قدرت پرواز حشرات بالغ کم است، ولی آنها خطرناک‌ترین و خسارت‌زاترین مرحله زندگی این آفت هستند. گفتیم که جوانه‌ها، غذای لذیذ سرخرطومی هستند، بنابراین بهترین زمان مقابله با این آفت پیش از باز شدن جوانه‌هاست.
راه‌های پیشگیری از آفت سرخرطومی پسته
آفت سرخرطومی پسته می‌تواند خسارت و زیان زیادی به باغ تحمیل کند. با وجود این، راه‌های پیشگیری ساده‌ای وجود دارد که در صورت انجام آنها، تا حد زیادی خیالتان آسوده خواهد بود. بدون شک نخستین و بهترین راه برای مبارزه با این آفت تمیز نگه‌داشتن زیر درختان باغتان است. همچنین بیل زدن و شخم زدن هم در کنترل و پیشگیری از بروز حمله این آفت به باغ‌های پسته بسیار مفید و مؤثر است.
آفت سرخرطومی پسته می‌تواند خسارت و زیان زیادی به باغ تحمیل کند. با وجود این، راه‌های پیشگیری ساده‌ای وجود دارد که در صورت انجام آنها، تا حد زیادی خیالتان آسوده خواهد بود. بدون شک نخستین و بهترین راه برای مبارزه با این آفت تمیز نگه‌داشتن زیر درختان باغتان است. همچنین بیل زدن و شخم زدن هم در کنترل و پیشگیری از بروز حمله این آفت به باغ‌های پسته بسیار مفید و مؤثر است.
در زمستان می‌توانید با هرس شاخه‌های آلوده و نیز جمع‌آوری و سوزاندن بقایای گیاهی دست به اقدامات پیشگیرانه بزنید. تقویت درختان با کود مناسب و بازدید هفتگی از باغ به همراه استفاده از تله‌های جلب‌کننده آفت از دیگر راه‌های پیشگیری است. همچنین می‌توانید با رهاسازی زنبورهای مفید و نیز حفاظت از حشرات شکارگر طبیعی و دشمن سوسک سرخرطومی پسته، از روش‌های کنترل طبیعی سود ببرید.
راه‌های مبارزه با آفت سرخرطومی پسته
مبارزه با سرخرطومی به روش‌های گوناگونی انجام می‌شود. در گام اول، شخم زدن جزو کارآمدترین و مؤثرترین شیوه‌های مقابله با این آفت است. زیرا با شخم زدن در کنار تنه درختان، شمار حشراتی مانند سرخرطومی به‌شدت و به‌صورت چشمگیری کاهش می‌یابد. ناگفته نماند عملیات شخم‌زنی باید به‌شکل گسترده انجام شود، چون این آفت قدرت پرواز و جابه‌جایی دارد.
مبارزه شیمیایی با سوسک سرخرطومی پسته
پیش از کاربرد سموم برای کنترل شیمیایی آفت سرخرطومی حتماً باید با مشاوران کشاورزی مشورت کنید. کارشناسان بسته به شرایط باغ، آب‌و‌هوای منطقه و میزان آلودگی باغ شما انواع سموم مؤثر و روش کاربرد آنها را تجویز می‌کنند. برای مبارزه شیمیایی نخست باید مطمئن شوید که جمعیت آفت آنقدری بالا هست که کاربرد آفت‌کش توجیه داشته باشد.
برای تخمین جمعیت آفت 100 شاخه تصادفی را در نظر بگیرید. اگر 25 تا 30 شاخه از این نمونه 100 تایی آلوده به آفت باشند، می‌توانید دست به مبارزه شیمیایی بزنید. به یاد داشته باشید که بهترین زمان مبارزه با سرخرطومی پسته از تورم جوانه تا پیش از باز شدن آنها است.
برای دیازینون که معروفترین سم مبارزه با سرخرطومی پسته به‌شمار می‌رود، معمولاً سمپاشی سرشاخه‌ها با نسبت 5/1 لیتر در هزار توصیه می‌شود. استفاده از 1 تا 2 لیتر روغن به همراه سم بر دوام آن خواهد افزود. با این همه، چه محلول‌پاشی با دیازینون برای مقابله با سرخرطومی پسته باشد، چه کاربرد ایمیداکلوپرید همراه با آب آبیاری یا حتی سمپاشی تنه با استفاده از فوزالون، دوز مناسب و شیوه درست کاربرد را به‌دقت بپرسید و سپس از آنها استفاده نمایید. از نظر زمانبندی نیز می‌توانید مصرف سم را به‌گونه‌ای در نظر بگیرید که بیشترین تأثیر را داشته باشد.
| زمان | روش اجرا |
| اوایل بهار | سمپاشی تنه |
| اوایل تابستان | محلول پاشی |
| پاییز | سمپاشی خاک |
سخن پایانی
آفت سرخرطومی پسته یکی از زیان‌بارترین و مهم‌ترین آفت‌های درختان پسته است. حشره‌ای که تنها یک نسل دارد و رنگش قهوه‌ای مایل به خاکستری است. در این مقاله ما ابتدا به معرفی این آفت پرداختیم و آنگاه روش‌های پیشگیری و مبارزه با حشره سرخرطومی را توضیح دادیم. به این ترتیب شما می‌توانید در صورت مواجهه با این آفت، با کمک روش‌های کنترل و دفع آفت، به‌خوبی با آنها مقابله کرده و از بروز خسارت گسترده به باغ خود جلوگیری کنید. امیدواریم این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته باشد.
