پسیل پسته از مهمترین آفات باغ‌های پسته در سراسر مناطق پسته‌کاری جهان و به‌ویژه کشورمان است. این آفت بومی ایران مراحل رشد کوتاهی دارد و می‌تواند خسارت زیادی به بار آورد. درمان پسیل پسته کاری دشوار و چالش‌برانگیز است. جمعیت بالای آفت، تغذیه آن از شیره گیاه، مناسب بودن شرایط اقلیمی کشور برای رشد آن و مقاوم بودن حشره در برابر سموم شیمیایی دفع آفات، مشکلات فراوانی را برای پسته‌کاران کشور به وجود آورده است. در ادامه، مهمترین راه‌های کنترل و مبارزه با این آفت مکنده را بررسی خواهیم کرد.
مراحل زندگی و فعالیت پسیل معمولی پسته در باغ
حشره بالغ پسیل معمولی پسته، پس از ریزش برگ‌ها در پاییز، در خاک یا میان برگ‌های ریخته در پای درخت و بین علف‌های هرز مستقر می‌شود تا فصل سرد و زمستان را در این مناطق سپری کند. گاهی آنها زمستان را در دیوارهای خراب و قدیمی دور باغ نیز می‌گذرانند. بسته به منطقه، از اواخر اسفند يا اوايل بهار، حشرات روی درخت باز می‌گردند و همزمان با تورم یا باز شدن جوانه‌ها، پشت و روی برگ‌ها تخم می‌گذارند. پس از تفریخ، پوره‌ها از تخم بیرون می‌آیند و بلافاصله خرطوم خود را در بافت برگ فرومی‌برند تا از شيره گياه تغذيه کنند.
غذای همه مراحل رشد و تکامل این آفت، شیره گیاه است. بنابراین، در میانه تابستان که پوره‌های سنین مختلف و حشره کامل به‌طور همزمان در باغ حضور دارند، درختان در برابر این آفت آسیب‌پذیرتر هستند. پسیل معمولی تا پایان فصل (پاییز) روی درختان پسته فعالیت میکند و با مصرف شیره گیاه و مواد فتوسنتزی در برگ‌ها، مواد غذایی را از دسترس جوانه‌ها، گل‌ها و میوه‌‌های درخت دور میکند.
نحوه آسیب‌رسانی پسیل معمولی پسته
پسیل مواد غذایی مورد نیازش (شیره گیاه) را با خرطوم خود از برگ‌ها و جوانه‌ها استخراج میکند. این حشره مواد پروتئینی شیره گیاهی مکیده‌شده را مصرف نموده و مواد قندی آن را دفع میکند.
مواد دفعی حشره، پس از خشک شدن در معرض هوا، به رنگ سفید درمی‌آیند. این شیره خشک یا شکرک پسته، روی برگ‌ها و حتی در پای درختان دیده می‌شود. تغذیه پسیل معمولی از درخت باعث بروز مشکلات زیر نیز می‌شود:
- ریزش برگ‌ها
- افزایش پوکی دانه‌ها
- ضعف عمومی درختان
- کامل نشدن مغز پسته
- ریزش جوانه‌ها و حتی خوشه و میوه‌ها
- دهان بسته ماندن (خندان نشدن) میوه‌ها در اواخر فصل
راه‌های درمان پسیل پسته
مهمترین روش‌های رفع پسیل پسته به شرح زیرند:
استفاده از كارت زرد
با این کارت‌ها می‌توان حشرات کامل آفت را به دام انداخت. کارت‌ها به چسب تله آغشته شده‌اند که از مواد مخصوص بدون بو و بدون رنگ ساخته شده است و ۱۰ تا ۱۵ روز خاصيت چسبندگی خود را حفظ میکند. کارت زرد افزون بر پسیل پسته، زنجره پسته و شماری از زنبورهای پارازیتوئید را نیز به خود جلب میکند. از این‌رو، کارت‌گذاری باید زمانی انجام شود که در عین‌حال بتواند هم آفت را به دام اندازد و هم کمترین میزان حشرات مفید باغ را به خود جلب کند.
نوبت اول کارت‌گذاری باغ پسته
آغاز فصل بهار (پس از تورم جوانه‌ها و پیش از باز شدن برگ‌ها) به دلایل زیر مناسب‌ترین زمان برای نخستین کارت‌گذاری است:
- همزمانی با آغاز فعالیت نسل زمستان‌گذران پسیل پسته
- جذب بهتر حشره به کارت به دلیل نبود برگ روی درخت در این زمان
- فعال نبودن دشمنان طبیعی پسیل در این زمان و جبران غیبت آنها در باغ با کمک کارت زرد
کارت زرد در این مرحله حدود ۲۰ تا ۳۰ روز از باغ در برابر آفت محافظت میکند. پس از کارت‌گذاری، به‌شکل هفتگی از آنها بازدید کنید. اگر خاصیت چسبندگی آنها از بین رفته بود، چسب خشک شده بود یا تعداد حشرات به دام افتاده روی کارت بسیار بالا بود، سطح کارت را پس از تمیز کردن، دوباره به چسب آغشته کنید.
دومین نوبت کارت‌گذاری در باغ پسته
بهترین زمان برای آن، اواسط تیر تا اواسط مرداد ماه است و به دلایل زیر بهترین زمان کارت‌گذاری به‌شمار می‌رود:
- جلوی طغیان آفت را (که در دمای بالا و رطوبت کم تابستان رخ می‌دهد) می‌گیرد.
- کم شدن فعالیت دشمنان طبیعی را (که به دلیل شرایط نامناسب آب‌وهوایی در این فصل رخ می‌دهد) جبران میکند.
در هر دو نوبت، در بیرونی‌ترین قسمت تاج هر درخت و در ارتفاع نیمه تاج، ۲ کارت را با سیم مفتول طوری به درخت آویزان کنید که نه به شاخه‌ها بچسبند یا چسبشان روی شاخه‌ها بریزد؛ نه با وزش باد، زیاد جابجا شوند.
عمليات زراعی
تقویت درختان باغ و افزایش مقاومت آنها در برابر حمله و خسارت آفت، راه بهتر و کم هزینه‌تری نسبت به دفع آفت است. تغذیه مناسب با بهره‌گیری از روش‌های چالکود یا محلول‌پاشی، آسیب‌پذیری درخت را نسبت به پسیل کاهش می‌دهد. عناصر غذایی گوناگون، به دلایل مختلف و با مکانیزم‌های متفاوتی در این زمینه به گیاه کمک می‌کنند. مدیریت تغذیه باغ در مبارزه با بیماری پسیل پسته نقش مهمی دارد و به روش‌های زیر باعث پیشگیری از آسیب پسیل یا کاهش خسارت آفت می‌شود:
- کودهای دارای کلسیم با تأثیر بر دیواره سلولی و استحکام بخشیدن به آن، نفوذ خرطوم پسیل به بافت گیاهی را دشوار و تغذیه آفت را مختل می‌کنند.
- در دوره پرشدن مغز پسته، پتاسیم باعث هدایت بهتر مواد فتوسنتزی به سمت میوه‌ها می‌شود. بنابراین تقویت درخت با آن می‌تواند در کاهش آسیب پسیل روی مغز میوه مؤثر باشد.
- تغذیه درختان با سیلیسیم، باعث افزایش عملکرد محصول و ایجاد شرایط مناسب برای رشد و فعالیت کفشدوزک Hippodamia variegata (دشمن طبیعی پسیل معمولی) می‌شود.
با این همه، استفاده بیش از اندازه از کودهای ازته مانند سولفات آمونیوم و اوره به‌ویژه در ماه‌های گرم سال باعث افزایش رشد رویشی گیاه و همچنین رقیق شدن شیره گیاهی می‌شود. در چنین حالتی، هم پسیل می‌تواند به‌سادگی از گیاه تغذیه کند، هم درخت شیره بیشتری از دست می‌دهد و آسیب بیشتری می‌بیند. رعایت فاصله کشت و تراکم مناسب، آبیاری کافی و اصولی، هرس درست و به‌هنگام و مبارزه با علف‌های هرز از دیگر عملیات زراعی برای مبارزه کارآمد با پسیل پسته‌اند.
دشمنان طبیعی آفت
پسیل معمولی پسته دشمنان طبیعی فراوانی دارد که می‌توان از آنها برای کنترل آفت استفاده کرد. با کمک گونه‌هایی از کفشدوزک‌ها، سوسک‌ها، بالتوری‌ها، زنبورها، حشره سنک و کنه‌های شکاری می‌توانید بدون استفاده از سموم شیمیایی، جمعیت پسیل را کنترل کنید.
سمپاشی
متخصصان گیاه‌پزشکی پس از تعیین میزان آلودگی باغ به آفت، بهترین سم برای پسیل پسته را تجویز می‌کنند. موونتو، کنسالت، آکتارا، زولون، استامی پراید، کالیپسو و مموری از مهمترین سموم نابودکننده پسیل هستند. مشاور کشاورزی با توجه به گروه شیمیایی سم، نحوه اثر و میزان و زمان تاثیرگذاری آن، بهترین گزینه را برای باغ شما توصیه میکند. در سمپاشی به موارد زیر توجه کنید:
- در باغ‌هایی با آلودگی لکه‌ای یا حاشیه‌ای، تنها بخش آلوده باغ را سمپاشی کنید.
- برای جلوگیری از ایجاد مقاومت در حشره، تناوب کاربرد سموم را رعایت کنید و از سمپاشی چندباره و متوالی باغ با یک سم خاص، خودداری کنید.
- برای جلوگیری از آسیب رسیدن به دشمنان طبیعی آفت، از سمپاشی در اوایل و اواخر فصل خودداری کنید یا سمپاشی را با سموم کم‌خطرتر و به میزان کمتر انجام دهید.
- بسیاری از سم‌ها روی مرحله پورگی آفت تأثیر خوبی دارند. برای افزایش کارایی استفاده از سم، اگر تعداد پوره‌ها کم و تعداد تخم آفت زیاد بود، سمپاشی را ۱ تا ۳ روز به تأخیر بیندازید تا پوره‌های بیشتری از تخم خارج شوند.
مبارزه با آفت پسیل پسته بدون سمپاشی
به منظور جلوگیری از کاربرد سم‌ها و عوارض آنها می‌توانید مواد زیر را برای مبارزه با پسیل به‌کار ببرید:
گوگرد
شما می‌توانید بدون آسیب رساندن به طبیعت و درختان، از گوگرد برای درمان پسیل پسته استفاده کنید. با استفاده از این روش در هنگام آبیاری زمستانه، حشرات زمستان‌گذران موجود در خاک را از بین ببرید. گوگردپاشی نیز باعث دفع آفت و اختلال در تغذیه آن می‌شود. همچنین اختلاط گوگرد کشاورزی با کائولین، کارایی آن را بیشتر و کنترل جمعیت پوره‌ها را آسانتر میکند.
جوش شیرین (بی‌کربنات سدیم)
این ماده قلیایی، شیره روی گل و برگ گیاهان را بدمزه میکند و باعث کاهش علاقه حشرات به تغذیه از آن درختان و دور شدن حشرات از باغ می‌شود. استفاده از سرکه و جوهر نمک برای پسیل پسته راه‌های دیگری هستند که برخی آن را مفید می‌دانند. با این حال، توصیه می‌شود از این مواد و دیگر ترکیبات خانگی و محلول‌های دست‌ساز و غیراستاندارد استفاده نکنید. کاربرد جوهر نمک و سرکه برای پسیل پسته به دلیل عوارض جانبی و خطرات احتمالی آنها برای باغ، کشاورز و مصرف‌کنندگان میوه توصیه نمی‌شود.
سخن پایانی
معمولی پسته جدی‌ترین آفت کنونی باغ‌های پسته سراسر کشور است. جمعیت آن بلافاصله پس از جوانه زدن درختان (اوایل بهار) تا اواسط پاییز به سرعت افزایش می‌یابد. پسیل خسارات فراوانی به بار می‌آورد و می‌تواند باعث سال‌آوری درختان شود. بنابراین برنامه اصولی برای کنترل آن در زمان مناسب و انجام مراقبت‌های لازم از باغ، حتی پس از برداشت محصول نیز مهم است. چالش‌های مبارزه با پسیل پسته بسیارند اما، با استفاده از روش‌های بررسی شده در این مطلب می‌توانید این آفت مهم پسته را به‌خوبی در باغ خود کنترل کنید.
سلام به همه عزیزان. 🌿 یه سوال دارم در مورد سم آبامکتین برای کنترل پسیل پسته. چند نوبت میشه از این سم استفاده کرد؟ و فاصله بین هر نوبت سمپاشی باید چقدر باشه؟ ممنون میشم کمک کنید.
سلام و عرض ادب، در پاسخ به سؤال شما، استفاده از سم آبامکتین برای کنترل پسیل پسته بدون محدودیت در تکرار نیست. بااین‌حال، توصیه می‌شود که در فواصل زمانی مشخص از سموم مختلف به‌صورت تناوبی استفاده کنید. بهتر است پس از یک نوبت مصرف آبامکتین، از سم دیگری بهره ببرید و سپس در صورت نیاز، مجدداً به آبامکتین بازگردید. این روش از ایجاد مقاومت در آفات جلوگیری کرده و اثربخشی سم را افزایش می‌دهد. با تشکر از شما.
سلام. یه سوال داشتم در مورد پسته‌ای که درگیر پسیل شده. آیا میشه به جای اکتامیا، از یه ماده دیگه استفاده کرد و جواب می‌ده یا اینکه باید اول برگ‌ها رو بشوریم؟
سلام کاربر گرامی، در صورتی که هم تخم و هم پوره پسیل را مشاهده می‌کنید، پیشنهاد می‌شود ابتدا برگ‌ها را شستشو دهید تا تخم‌ها و پوره‌ها پاک شوند. سپس سه روز بعد از شستشو، اقدام به استفاده از سم مورد نظر کنید. این روش به کاهش تاثیر پسیل پسته و کنترل بهتر آن کمک میکند.
درختان پسته ما امسال دچار پسیل پراکنده و برگریزی شدن. تا حالا هیچ سمی مصرف نکردم. حالا چه دستوری برای سمپاشی می‌فرمایید؟ خیلی ممنون میشم اگر راهنمایی کنید.
سلام کاربر گرامی، اگر تاکنون پسیل مشاهده نکردید، به این معناست که جمعیت آفات و شکارچی‌ها در حالت تعادل قرار دارد. بنابراین، تا حد امکان از سمپاشی خودداری کنید. برای کنترل، پیشنهاد می‌شود از کود سولوپتاس و ریکا استفاده کنید که در کاهش جمعیت آفات موثر است.