بهترین راه‌ها برای کنترل و مقابله با پروانه چوبخوار پسته

یکی از چالش‌های مهمی که کشاورزان پسته با آن درگیر هستند، آفت چوبخوار پسته یا کرمانیا نام دارد. این آفت، که اغلب به صورت لارو و کرم‌های زیرین درختان پسته ظاهر می‌شود، قادر است به ساختار درختان آسیب بزند و به طور مستقیم تأثیر منفی بر عملکرد و کیفیت محصول داشته باشد. برای مبارزه با آفت چوبخوار پسته، کشاورزان نیازمند به روش‌های پیش‌گیری و کنترل موثری هستند تا بتوانند سلامت درختان پسته را حفظ کرده و خسارات احتمالی را کاهش دهند. در ادامه این مقاله از وب‌سایت آباد به انواع راه‌های مقابله با آفت می‌پردازیم.

خلاصه‌ای از عملکرد کرمانیا

همانطور که قبلا به آن اشاره کرده‌ایم، آفت پروانه چوبخوار پسته که به انگلیسی به آن Kermania Pistaciella می‌گویند یکی از آفاتی محسوب می‌شود که درختان پسته را موردحمله قرار می‌دهد. این حشرات به‌صورت لارو در سرشاخه‌های جوان درخت پسته زندگی می‌کنند و پس از رسیدن فصل بهار به‌صورت یک حشره کامل از پیله خود خارج می‌شوند.

از آنجایی‌که این آفات برای تامین انرژی و نیاز خود از گیاه تغذیه می‌کنند، باعث ضعف و ناتوانی آن در محصول‌دهی می‌شوند. بنابراین، قبل از بروز آسیب‌ها و خسارات جدی باید به‌دنبال راه‌حل‌هایی برای آن باشید.

پروانه چوبخوار پسته یکی از آفات خسارت‌زای باغات پسته در ایران، به‌ویژه استان‌های کرمان و یزد است. این آفت با تخم‌گذاری روی شاخه‌های جوان و نفوذ لاروها به داخل چوب، موجب خشکیدگی سرشاخه‌ها، کاهش باردهی و ضعف عمومی درخت می‌شود. لاروهای این پروانه زمستان را درون شاخه‌ها می‌گذرانند و در بهار تبدیل به حشره کامل می‌شوند. اهمیت کنترل این آفت در مدیریت پایدار باغ پسته، شناسایی و استفاده از بهترین سم پروانه چوبخوار پسته، افزایش کیفیت محصول به دنبال آگاهی از زمان سمپاشی پروانه چوبخوار پسته غیرقابل انکار است.

معرفی روش‌های مبارزه با آفت پروانه چوبخوار پسته 

قبلا درباره نحوه عملکرد آفت کرمانیا در ایجاد خسارت به درختان پسته صحبت کرده‌ایم اما قطعا برای شما این سوال به وجود آمده‌است که چگونه می‌توان به مبارزه با آفت چوبخوار پسته پرداخت و سایه آن را از باغ پسته کم کرد. در ادامه ۴ روش عمده کنترل آفت کرمانیا را مورد بررسی قرار داده‌ایم.

۱. مبارزه زراعی-بهداشتی با آفت کرمانیا

مبارزه زراعی به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که تحت کنترل شما قرار دارند و با ایجاد تغییر در آن‌ها می‌توانید یک سد دفاعی در مقابل بیماری‌ها و آفت‌هایی مثل پروانه چوبخوار پسته ترسیم کنید. وقتی که یک آفت یا لارو در درخت پسته شما زندگی کرده و از آن تغذیه می‌کند، ایجاد نشانه‌های ظاهری بدیهی خواهد بود. شما با دنبال‌کردن این نشانه‌ها می‌توانید اقدامات موثری انجام دهید.

از جمله این اقدامات می‌توان به هرس‌کردن، شخم زمستانه، رعایت فواصل در زمان کاشت نهال، آبیاری کافی و تامین نیاز رطوبتی گیاه، کوددهی و رساندن عناصر تقویتی و حذف شاخه‌هایی که لک قهوه‌ای روی آن‌ها پدیدار شده‌است، اشاره کرد. همچنین، اگر در فواصل زمانی بهار و تابستان دانه‌های خشک‌شده را در انتهای خوشه پسته مشاهده کردید، سریعا آن را از درخت جدا کنید تا نتواند شاخه‌های دیگر را درگیر کند.

بهترین زمانی که می‌توانید به این کار اختصاص دهید، زمستان است؛ زیرا در اوایل این فصل آفات کرمانیا خود را به سطح شاخه‌های درخت می‌رسانند و شما با جدا کردن و سوزاندن آن‌ها می‌توانید یک نقش مهم در مقابله و مبارزه با آفت چوبخوار پسته داشته باشید.

۲. مبارزه با آفت چوبخوار پسته با روش شیمیایی 

روش شیمیایی بر استفاده از حشره‌کش‌ها و سموم شیمیایی دلالت دارد. بیشترین حجم استفاده از این روش در موقعیت‌هایی دیده می‌شود که درصد زیادی از درختان پسته باغ شما درگیر این بیماری شده باشند و با راهکارهای غیرشیمیایی موفق به کنترل آن‌ها نشده‌باشید. در این شرایط، چاره‌ای جز مبارزه شیمیایی با آفت کرمانیا نخواهید داشت.

با این‌وجود، زمان مناسب در اثرگذاری این روش اهمیت بالایی دارد. یعنی، اگر مبارزه با آفت چوبخوار پسته از طریق روش شیمیایی در زمان شدت Kermania Pistaciella اتفاق نیفتد، امکان از بین‌نرفتن آن‌ها وجود دارد. پس به این نکته توجه کنید. از جمله روش‌های شیمیایی مبارزه با این آفت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد

1. لوفنرون ۱.۵ در هزار
2. سم لوفنرون + فنوکسی کارب ۱.۵ در هزار
3. هگزافلومورون ۱ در هزار + ۰.۵ درصد روغن
   

جهت مبارزه شیمیایی، استفاده از سم پروانه چوبخوار پسته به‌دنبال رعایت دوز مناسب و زمان‌بندی دقیق، نقش مهمی در کاهش خسارات ایفا می‌کند.
نکته مهم: رعایت دوز توصیه‌شده و زمان مناسب سمپاشی امری ضروری است تا اثربخشی سم افزایش یابد و احتمال ایجاد مقاومت در آفت کاهش پیدا کند.
جدول زیر برخی از سموم موثر و نحوه کاربرد آن‌ها را نشان می‌دهد:

۳. مبارزه بیولوژیکی با آفت کرمانیا

کنترل بیولوژیکی از روش‌های غیرشیمیایی مبارزه با آفت کرمانیا محسوب می‌شود که مبتنی بر حشرات دیگری است که در طبیعت این پروانه‌ها را از بین می‌برند. یک ضرب‌المثل است که می‌گوید: دشمن دشمن شما، دوست شما خواهد بود. در اینجا جالب است بدانید که ۱۵ گونه زنبور وجود دارند که دشمن اصلی پروانه‌های چوبخوار هستند. این روش امتحان خود را پس داده و ثابت کرده که می‌تواند تا ۵۳ درصد از آفات کرمانیا را در باغ‌های پسته از بین ببرد که رقم خیلی خوبی است.

۴. استفاده از تله در کنترل پروانه چوبخوار پسته 

همانطور که می‌دانید آفت کرمانیا در انتهای مرحله رشد به‌صورت یک پروانه در می‌آید. بنابراین، ایجاد تله می‌تواند به گیر انداختن این حشرات و از بین‌بردن آن‌ها کمک کنند. تله فرمونی از جمله راهکارهایی است که برای تخمین دوره‌های مختلف رشد این حشرات مورد استفاده قرار می‌گیرد.

با این‌حال، نکات مهمی در زمینه اثرگذاری تله وجود دارد که عبارتند از؛ فاصله تله از زمین و نوع تله. برای تاثیرگذاری هرچه بیشتر، بهتر است با متخصصان در این زمینه مشورت کنید؛ زیرا در برخی از نواحی مثل کرمان که تولیدات انبوه پسته را بر عهده دارند، این روش خیلی کارساز نیست و باید از راهکارهای دیگر در کنترل آفت چوبخوار پسته بهره ببرید.

مبارزه زمستانه با آفت پروانه چوبخوار

سمپاشی زمستانه یکی از روش‌های مؤثر برای کاهش جمعیت این آفت است. این کار باید پس از هرس درختان و حداقل یک هفته قبل از تورم جوانه‌ها انجام شود. ترکیب روغن ولک با سموم فسفره (مانند دیازینون یا دورسبان) با ایجاد لایه حفاظتی روی آفات، اثر سموم را تقویت می‌کند. در مناطقی با دمای زیر صفر، آبیاری می‌تواند به کاهش جمعیت آفت کمک کند، اما در دمای کمتر از ۷- درجه، سمپاشی با مشورت کارشناسان ضروری است.

بهترین زمان برای کنترل آفت چوبخوار پسته 

یکی از عواملی که در کنترل و مبارزه با آفت پروانه چوبخوار پسته دخیل است، اقدام به موقع محسوب می‌شود اما شاید عده زیادی از شما ندانید که بهترین زمان برای مقابله با آن چه موقعی از سال خواهد بود. یکی از متخصصین آفات کشاورزی در مصاحبه با ایسنا می‌گوید: «تعیین زمان مبارزه در رابطه با بعضی از آفات پسته از جمله پروانه چوبخوار و شپشک‌ها فوق العاده اهمیت دارد. زیرا با گذشت زمان آفت به مرحله یا مکانی وارد می‌شود که سموم روی آن تاثیر ندارد و درصد موفقیت مبارزه شیمیایی بسیار کاهش می‌یابد.»

همین موضوع می‌تواند بیانگر اهمیت زمان در کنترل آفت چوبخوار پسته باشد. در ادامه ۲ روش تعیین زمان برای مقابله با این بیماری را برشمرده‌ایم.

• زمان پیک پرواز پروانه‌ها

تا وقتی که آفت کرمانیا درون شاخه‌های درخت پسته زندگی می‌کند و هنوز به تکامل و بلوغ نهایی خود نرسیده، نمی‌توانید به‌دنبال راه مبارزه با آن باشید. همچنین، این آفت به‌سرعت تخم‌ریزی می‌کند و با رسیدن موعد شاهد پرواز حشره‌هایی هستید که تاکنون از درخت پسته تغذیه می‌کردند و کیفیت پسته شما را تحت‌الشعاع قرار می‌دادند.

در مجموع، بهترین زمان برای مداخله و مبارزه با آفت چوبخوار پسته، فصل بهار و پس از تبدیل‌شدن آفت به یک حشره کامل خواهد بود. برای این کار شما باید در اواخر اسفند ماه شروع به ایجاد تله فرمونی در باغ پسته خود کنید. سپس، با شمارش تعداد پروانه‌های نر می‌توانید زمان پیک پرواز آن‌ها را تخمین بزنید. سپس، می‌توانید از روش مبارزه شیمیایی برای تار و مار کردن این حشرات استفاده کنید.

• استفاده از داده‌های هواشناسی 

یکی دیگر از راه‌هایی که برای مقابله با آفت چوبخوار پسته در زمان درست روبروی شما قرار دارد، کمک‌گرفتن از داده‌های هواشناسی کشاورزی خواهد بود. این مسئله به شما کمک می‌کند تا زمان اوج پرواز پروانه چوبخوار پسته را بفهمید و اقدامات لازم برای مقابله با آن را انجام دهید.

اغلب آفت‌ها و حشراتی که زمستان گذرانی دارند، با رسیدن فصل بهار و مساعد شدن شرایط آب‌و‌هوایی از پیله خود خارج می‌شوند. با این‌حال، امکان دارد که تغییرات جوی در ناحیه این مسئله را به تعویق بیندازد. بنابراین، داده‌های هواشناسی می‌توانند کمک زیادی در پیداکردن زمان مناسب برای کنترل آفت چوبخوار پسته داشته باشند.

• تطبیق زمان اوج پرواز پروانه‌ها همگام با مراحل رشد گیاه میزبان 

تنها آب‌و‌هوا و شرایط جوی نمی‌توانند تعیین‌کننده زمان دقیق رشد کامل پروانه چوبخوار پسته باشند. رشد این آفات تا حد زیادی به تغذیه آن‌ها از گیاه میزبان که پسته است، بستگی دارد. در نتیجه، امکان بالا و پایین‌شدن این زمان وجود دارد.

ممکن است که ضعف درخت پسته باعث شود که روند رشد این حشرات کندتر پیش برود و زمان بیشتری برای خروج از پیله خود نیاز داشته باشند. بنابراین، در همین حین که به دنبال راهکارهای مبارزه با آفت چوبخوار پسته هستید، شرایط درخت پسته خود را هم زیر نظر داشته باشید تا به‌عنوان یک عامل تاثیرگذار از نقش آن جا نمانید.

اهمیت زمان سمپاشی پروانه چوبخوار پسته

موفقیت در مبارزه شیمیایی با این آفت به تشخیص دقیق زمان پرواز و تخم‌ریزی حشره کامل بستگی دارد. زمانی که لارو وارد شاخه شود، دیگر سمپاشی موثر نیست، زیرا سموم قادر به نفوذ در چوب نیستند. بهترین زمان سمپاشی در مرحله‌ای است که حشرات کامل ظاهر می‌شوند ولی هنوز تخم‌ریزی به‌طور کامل انجام نشده است. این بازه معمولاً بین اواخر فروردین تا اوایل اردیبهشت بسته به اقلیم منطقه متغیر است.

روش‌های تعیین زمان دقیق سمپاشی

برای رسیدن به نتیجه مطلوب در کنترل این آفت، استفاده از روش‌های درست و دقیق برای تعیین زمان سمپاشی پروانه چوبخوار پسته ضروری است.
سه روش اصلی در این زمینه کاربرد دارند:

1. تله‌های فرمونی نرگیر

   نصب تله فرمونی از اوایل فروردین، به کشاورز اجازه می‌دهد تا اوج پرواز پروانه‌های نر را شناسایی کند. معمولاً یک هفته پس از اوج پرواز، زمان طلایی برای سمپاشی علیه این آفت است.

2. مجموع حرارت مؤثر (روز-درجه)

   با استفاده از ایستگاه‌های هواشناسی و محاسبه دمای میانگین، می‌توان فعالیت زیستی آفت را تخمین زد. آستانه حرارتی پایین این آفت حدود ۷.۵ درجه سانتی‌گراد تخمین زده می‌شود.

3. بررسی رشدی درختان

   درختانی که زودتر از خواب زمستانی بیدار می‌شوند، زودتر مورد حمله قرار می‌گیرند. بنابراین زمان‌بندی منطقه‌ای باید با وضعیت فیزیولوژیک درختان همپوشانی داشته باشد.

مدیریت تلفیقی و پایدار پروانه چوبخوار پسته

1. استفاده از قارچ‌های بیمارگر (Biocontrol Agents)

   تعدادی از قارچ‌ها مانند Beauveria bassiana و Metarhizium anisopliae می‌توانند به‌صورت طبیعی جمعیت پروانه چوبخوار را کنترل کنند. این قارچ‌ها از طریق تماس فیزیکی با حشرات، وارد بدن آن‌ها شده و منجر به مرگ آن‌ها می‌شوند. کاربرد این قارچ‌ها در زمان رطوبت بالا (مانند صبح‌های دیرهنگام) و در مراحل نابالغ حشره (لارو) موثرتر است.

2. مدیریت زیستی با پارازیتوئیدها و شکارگران طبیعی

   حشرات پارازیتوئید مانند زنبورهای تریکوگراما قادرند روی تخم پروانه چوبخوار تخم‌گذاری کنند و جمعیت آن را کاهش دهند. همچنین، شکارگرانی مانند کفشدوزک‌های Coccinellidae و عنکبوت‌های شکاری می‌توانند کنه‌ها و حشرات کوچک را کنترل کنند. برای جذب این موجودات، گیاهان گلداری مانند گل‌های خانواده کاسنی را در میان ردیف‌های باغ کشت کنید. این گیاهان منبع غذایی برای حشرات مفید فراهم می‌کنند.

3. مدیریت خاک و تقویت مقاومت گیاهی

   سلامت خاک نقش کلیدی در مقاومت درختان پسته در برابر آفات دارد. اضافه کردن کمپوست غنی از باکتری‌های محرک رشد مانند Pseudomonas fluorescens یا قارچ‌های مایکوریزا می‌تواند سیستم دفاعی گیاه را تقویت کند. این میکروارگانیسم‌ها با ترشح هورمون‌های رشد (مانند سالیسیلیک اسید) باعث تولید پروتئین‌های مقاومتی در درختان می‌شوند. همچنین، کاهش کاربرد کودهای شیمیایی نیتروژنی می‌تواند جذب کمتر حشرات آفت را به دنبال داشته باشد.

برای کنترل پایدار پروانه چوبخوار پسته، ترکیب روش‌های مختلف مانند هرس شاخه‌های آلوده، استفاده از تله‌های فرمونی، تحلیل داده‌های هواشناسی و سم‌پاشی مناسب در زمان دقیق ضروری است. همچنین، تقویت سلامت درختان از طریق تغذیه بهینه و مدیریت آبیاری می‌تواند مقاومت آن‌ها را افزایش دهد. مشورت با کارشناسان گیاه‌پزشکی و رعایت برنامه‌های پیشنهادی، نقش مهمی در موفقیت کنترل این آفت دارد.

کلام پایانی 

در مجموع، آفت چوبخوار پسته (کرمانیا) یکی از چالش‌های جدی کشاورزان پسته است که می‌تواند به طور قابل توجهی بر عملکرد و کیفیت محصول تأثیر بگذارد. این آفت با نفوذ لاروها به شاخه‌ها، موجب ضعف و خشکیدگی درختان می‌شود. برای مقابله با آن، ترکیبی از روش‌های زراعی-بهداشتی مانند هرس و حذف شاخه‌های آلوده، روش‌های شیمیایی با سموم مناسب، کنترل بیولوژیکی با استفاده از حشرات مفید و نصب تله‌های فرمونی توصیه می‌شود. زمان‌بندی دقیق، به‌ویژه در سمپاشی، نقش کلیدی در موفقیت دارد. مدیریت تلفیقی و پایدار همراه با تقویت سلامت درختان از طریق آبیاری و تغذیه بهینه، خسارات را کاهش داده و به حفظ باغ‌های پسته کمک می‌کند.