یکی از روش‌های تغذیه درختان و تقویت آنها، استفاده از محلول عناصر غذایی یا مواد دیگری همچون تنظیم‌کننده‌های رشد روی برگها و دیگر اندام‌های هوایی گیاه است. در باغ‌های پسته نیز با توجه به محدودیت‌های جذب عناصر غذایی از طریق خاک می‌توان از این روش استفاده کرد. محلول‌پاشی پسته به افزایش میزان و کیفیت محصول، رفع مشکل تناوب باردهی یا سال‌آوری درختان پسته و همچنین افزایش مقاومت آنها به تنش‌های محیطی کمک می‌کند. در ادامه، با این عملیات باغداری بیشتر آشنا خواهید شد.
محلول‌پاشی چیست؟
تکنیک محلول‌پاشی روشی است که در آن، محلولی از مواد مغذی را بسته به نیاز گیاه، به‌شکل مستقیم روی برگها یا گل‌ها و شاخه‌های آن اسپری می‌کنند. در این فرایند، محلول را به‌شکل ذرات ریز و غبارگونه روی سطح برگها و اندام هوایی گیاه می‌پاشند. در مقایسه با تغذیه خاکی و جذب از طریق ریشه، گیاهان با این شیوه مواد غذایی را سریع‌تر جذب می‌کنند. جالب است بدانید، در مناطق خشک و مزارع و باغ‌های دیم نیز محلول‌پاشی به منظور استفاده بهینه از کودهای شیمیایی و افزایش عملکرد انجام می‌شود.
دلایل ضرورت محلول‌پاشی تغذیه برگی
در مزارع و باغ‌های میوه و به‌ویژه باغ‌های پسته، به دلایل زیر نیاز به محلول‌پاشی درختان داریم:
- نیاز به تولید محصول بیشتر
- ضرورت تولید اقتصادی محصول
- تخریب ساختمان خاک (به‌دلیل مصرف بی‌رویه کودهای شیمیایی)
- آلودگی آب‌های زیرزمینی و نامناسب بودن میزان حل‌شدن کودهای خاکی در آنها
- افزایش روز افزون قیمت کودهای شیمیایی (که در مصرف خاکی به میزان بیشتری از آنها نیاز است)
- جذب پایین عناصر از خاک به دلیل آهکی بودن خاک‌های ایران، بالا بودن pH آنها و مصرف بیش از اندازه کودهای فسفاته
- آهسته بودن حرکت عناصری مانند کلسیم و منگنز در داخل گیاه و ضرورت تأمین آنها برای میوه‌ها به منظور جلوگیری از عوارض فیزیولوژیکی و نشانه‌های کمبود عنصر غذایی
نیاز پسته به محلول‌پاشی
محلول‌پاشی پسته در طول فصل رشد تأثیرات خوبی بر میزان محصول و کیفیت دارد. دلیل انجام این عملیات و نوع اثر آن با توجه به مرحله زندگی گیاه را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
مرحله رشد رویشی و پیش از گلدهی
در بهار و پس از دوره خواب درختان پسته، ممکن است ریشه‌ها به دلیل دمای پایین‌تر خاک نتوانند عناصر غذایی را با سرعت و کیفیت لازم جذب کنند. در این شرایط، تغذیه برگی از طریق محلول‌پاشی در هنگام متورم شدن جوانه‌ها، می‌تواند عناصر غذایی را با سرعت بالاتری به بخش‌های مورد نظر گیاه شامل، شاخه‌ها، جوانه‌ها و نیز برگها برساند.
مرحله گلدهی و تشکیل میوه
پس از گلدهی، برای لقاح موفق و در نتیجه تشکیل میوه و همچنین جلوگیری از پوک‌شدن دانه، پسته به عناصری مانند بور و روی نیاز دارد. محلول‌پاشی این عناصر می‌تواند درصد پوکی میوه‌ها را کاهش دهد و بر میزان محصول تأثیر مثبت بگذارد. بعضی از اندام‌های گیاه مانند میوه، به مواد غذایی خاصی مانند کلسیم و… نیاز بیشتری دارند. محلول‌پاشی می‌تواند این عناصر را نیز به‌شکل مستقیم و در زمان کوتاهتری به این اندام‌ها برساند. پسته هنگام سخت شدن پوست استخوانی میوه (در خرداد ماه) به کلسیم نیاز دارد.
مرحله رشد و نمو میوه و پر شدن مغز پسته
در درختان میوه از جمله پسته، بین رشد و نمو میوه‌ها و رشد ریشه‌ها رقابت شدیدی وجود دارد. چون میوه‌ها باید برنده این رقابت باشند، در هنگام تولید و رشد و توسعه میوه، مواد ساخته‌شده در اثر فتوسنتز (قندها) بیشتر به سوی این اندام‌ها می‌رود. همین باعث می‌شود از فعالیت ریشه‌ها کم شده و جذب عناصر مواد غذایی کاهش یابد. محلول‌پاشی درختان، به‌ویژه باغ‌های پسته، با عناصر غذایی در این شرایط، نتایج مثبتی به همراه خواهد داشت.
پس از برداشت
پس از برداشت پسته نیز با محلول‌پاشی ترکیبات آلی مانند اسید‌های‌آمینه، تنظیم‌کننده‌های رشدی و عناصر موثر بر تشکیل میوه می‌توان بر میزان تولید محصول سال بعد اثر گذاشت. همچنین محلول‌پاشی روغن ولک از نیمه تا اواخر بهمن (بعد از یخبندان‌های شدید زمستانه و حدود چهار هفته قبل از تورم جوانه‌ها) باعث می‌شود گیاه در بهار رشد خود را به موقع آغاز کند. در سمپاشی‌ها نیز از مخلوط سم و روغن ولک برای افزایش کارایی استفاده می‌شود.
مزیت‌های محلول‌پاشی و تغذیه برگی باغ پسته
از مزیت‌های محلول‌پاشی نسبت به تغذیه خاکی گیاهان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آسان‌تر و موثرتر بودن این روش تغذیه
- برطرف شدن سریع کمبود عناصر غذایی
- کاهش آلودگی ناشی از تجمع عناصر در خاک
- جذب بهتر به دلیل pH مناسب‌تر و همچنین اندازه مناسب قطره‌های محلول
- بهینه‌سازی و کاهش مصرف کودهای شیمیایی و کاهش خطر و آسیب‌های زیست محیطی آنها
- به‌صرفه‌بودن محلول‌پاشی نسبت به استفاده از کودها و ترکیبات گران‌قیمتی مانند کلات‌های آهن و روی
در بسیاری از باغ‌های پسته کشور، کربنات کلسیم موجود در خاک باعث مختل‌شدن جذب عناصر کم‌مصرف می‌شود. در این شرایط، گیاه دچار کمبود می‌شود و این کمبودها بر کمیت و کیفیت محصول تأثیر بدی می‌گذارند. برای برطرف کردن کمبود عناصر کم‌مصرف، می‌توان آنها را از طریق محلول‌پاشی در اختیار گیاه قرار داد. گاهی اوقات، به‌ویژه زمانی که پدیده‌ی ناسازگاری مواد از طریق ریشه باعث مشکلاتی در رشد و محصول‌دهی می‌شود، یا افزودن موادی به خاک موجودات زنده آن را از بین می‌برد، تغذیه برگی (محلول‌پاشی با عناصر غذایی) اهمیت زیادی پیدا می‌کند.
نوع و میزان ترکیبات مورد استفاده در محلول‌پاشی باغ پسته
محلول‌پاشی پسته با اهداف مختلفی انجام می‌شود. این روش برای تغذیه گیاه، سمپاشی باغ یا افزایش مقاومت درختان به تنش‌های زنده و غیرزنده (بیماری‌ها و آفات یا خشکی، شوری و…) کاربرد دارد و موادی که برای آن استفاده می‌شود بسته به هدف متفاوت است. در شرایطی که هدف از محلول‌پاشی تغذیه گیاه و رساندن مواد مغذی به آن باشد، مشاور کشاورزی و تغذیه گیاه انواع و میزان مواد غذایی مورد نیاز را با استفاده از نتایج تجزیه برگ تعیین خواهد کرد.
زمان محلول‌پاشی درخت پسته
بسیاری از مواد مورد استفاده در محلول‌پاشی را در طول فصل رشد، روی برگ و شاخه درختان پسته اسپری می‌کنند. با این‌حال، زمان محلول‌پاشی بسته به هدف انجام این کار و نوع ماده غذایی مورد استفاده ممکن است متفاوت باشد. به عنوان مثال، عنصر روی برای تشکیل موفق میوه لازم است. محلول‌پاشی با روی در اواخر دوره خواب درخت پسته می‌تواند میزان این ریزمغذی را در جوانه‌ها افزایش دهد. به این ترتیب احتمال تشکیل میوه و افزایش عملکرد درختان بیشتر خواهد شد.
در طول شبانه روز نیز، بهترین زمان محلول‌پاشی اوایل صبح و اواخر عصر در زمان خنکی هوا و باز بودن روزنه برگها است. بدین ترتیب، از تبخیر سریع محلول و سوختگی برگها در اثر تابش آفتاب جلوگیری می‌شود. محلول‌پاشی در درجه حرارت‌های بالاتر از 27 درجه سانتی‌گراد توصیه نمی‌شود. همچنین در شرایط وزش باد، نمی‌توان محلول‌پاشی پسته را به‌شکل موثر انجام داد. رطوبت بیش از حد کم یا زیاد هوا کارایی محلول‌پاشی را کاهش می‌دهد و روزهای بارانی هم برای محلول‌پاشی چه در قالب سمپاشی و چه برای تغذیه برگی مناسب نیستند.
نکاتی درباره محلول‌پاشی پسته
- غلظت‌های بالای مواد غذایی ممکن است باعث برگ‌سوزی شود.
- pH محلول باید با توجه به مواد مورد استفاده در آن تنظیم شود.
- اطمینان از پوشش مناسب و کافی سطح برگها با محلول ضروری است.
- اسپری بیش از حد محلول غذایی روی برگها باعث تجمع نمک روی آنها شود که برای گیاه آسیب‌زا است.
- سورفکتانت‌ها کشش سطحی قطرات محلول را کاهش می‌دهند؛ به این ترتیب کاربرد آنها به ایجاد پوشش یکنواخت‌تر روی برگها کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری
در شرایطی مانند متعادل نبودن مواد مغذی موجود در خاک، پی‌اچ نامناسب خاک و خشکی یا رطوبت بیش از اندازه آن، حمله آفات تأثیرگذار بر دریافت مناسب مواد غذایی، بیماری‌های ریشه و… دریافت عناصر غذایی از ریشه محدود می‌شود. در این شرایط با هدف جذب سریع مواد مغذی، تغذیه مناسب درخت و رفع علائم کمبود مواد غذایی در پسته می‌توانید اقدام به محلول‌پاشی پسته نمایید. برای انتخاب محلول مناسب باید به نوع گیاه، عناصر مورد نیاز آن و شرایط محیطی برای محلول‌پاشی توجه کنید. افزون بر بهبود عملکرد و کیفیت محصول، محلول‌پاشی به شیوه درست، با مواد مناسب و در زمان مناسب باعث افزایش مقاومت درختان پسته در برابر تنش‌های مختلف می‌شود.
