پرورش‌دهندگان محصولات میوه‌ای برای افزایش میزان و کیفیت محصول و همچنین افزایش درآمد خود، از انواع کودها مانند کود فروت ست استفاده می‌کنند. منظور از فروت ست مرحله تشکیل میوه گیاهان است. کیفیت این مرحله و روند سپری‌شدن آن، بر عملکرد کمی و کیفی میوه‌های گوناگون و محصولات خشکباری مانند پسته تأثیر می‌گذارد.
از این‌رو، توجه به تغذیه گیاه برای پشت سر گذاشتن و تکمیل این مرحله بسیار مهم است. کود فروت ست ترکیبات کودی خاصی است که بر تشکیل میوه و تولید محصول اثر می‌گذارند. در این مطلب با این ترکیبات، زمان و نحوه کاربرد آنها و همچنین تأثیراتشان بر محصولات گوناگون به‌ویژه پسته بیشتر آشنا می‌شویم.
فروت ست (Fruit set) چیست؟
پیش از آشنایی با ترکیبات و شیوه کاربرد کودهای فروت ست باید معنا و دلیل نامگذاری‌شان را بدانیم. مرحله فروت ست یا تشکیل میوه که برخی، آن را میوه‌نشینی نیز می‌نامند؛ از مهمترین مراحل نموی گیاهان و به‌خصوص محصولات کشاورزی میوه‌ای است. در گیاهانی مانند پسته، پس از گلدهی و گرده‌افشانی و انجام لقاح موفق (ترکیب دانه گرده و تخمک و پدید آمدن سلول تخم)، گیاه به سمت تولید میوه می‌رود.
کیفیت فروت ست یا همان تبدیل گل (ماده) به میوه، تأثیر به‌سزایی بر عملکرد محصول می‌گذارد و به عواملی مانند تنظیم هورمونی گیاه، شرایط محیطی و همچنین گرده‌افشانی وابسته است. با استفاده از برخی ترکیبات معدنی و آلی در قالب کود فروت ست، می‌توانیم همزمان با تقویت گیاه، تأثیر این عوامل را برای تولید محصول بیشتر و با کیفیت‌تر تنظیم کنیم.
اهمیت کود فروت ست
کاربرد این کودها باعث تشکیل و رشد بهینه میوه می‌شود. کارآمدی آنها به عواملی چون نیازهای تغذیه‌ای گیاه، مرحله رشد و نمو آن، وضعیت سلامتی گیاهان و شرایط باغ، زمانبندی و شیوه استفاده از کود بستگی دارد. افزون بر عناصر اصلی مورد نیاز گیاه (N،P و K)، ریزمغذی‌هایی مانند روی، بور و مس نیز بر میزان و کیفیت کود فروت ست مؤثرند.
ترکیب این کودها ممکن است اختصاصی یا غیراختصاصی باشد. بسته به این موضوع، تأثیراتشان در محصولات گوناگون متفاوت است.
برخی محققان برای افزایش تشکیل میوه و عملکرد و کیفیت آن در درختان پرتقال، تنها از راهکار افزایش دوز نیتروژن بهره برده‌اند. ولی گروهی دیگر، عملکرد و کیفیت هندوانه را با یک ترکیب کودی اختصاصی و تنظیم‌شده برای مراحل مختلف رشد بهبود دادند و همزمان، مشکل شکفتن جوانه گل را کاهش دادند. از یک سو، یک ترکیب کودی شامل نیتروژن، فسفات و پتاسیم در نسبت‌های خاص، رشد میوه سیب را بهینه کرده است. از سوی دیگر، ترکیبی غیراختصاصی حاوی برخی مواد آلی و ریزمغذیها به‌عنوان کمک‌کننده تشکیل میوه هندوانه به کار رفته و ضمن جلوگیری از ریزش میوه‌ها، باعث افزایش اندازه و شیرینی آنها نیز شده است.
مزایای کود فروت ست
استفاده به‌هنگام و درست این کودها، افزون بر تقویت و نگهداری بهتر گل‌ها و بهبود تشکیل و رشد میوه، باعث افزایش مقاومت گیاه در برابر کمبودهای خاک یا اختلالات جذب مواد غذایی و تنش‌های مختلف می‌شود. مهمترین مزیت‌های این کودها در پسته عبارتند از:
- بهبود خوشه‌بندی
- جلوگیری از سال‌آوری
- افزایش درصد تبدیل گل به میوه
- افزایش درصد پر شدن مغز و کاهش پوکی
- افزایش کیفیت گرده‌افشانی و موفقیت لقاح
- پیشگیری از ریزش پیش از موعد میوه‌ها یا کاهش آن
- تقویت سیستم دفاعی درخت و افزایش مقاومت گیاه، جوانهها و گل‌ها در برابر سرمازدگی، بیماری‌ها و آفات و تنش‌های دیگر
روش استفاده از کود فروت ست
از کود فروت ست معمولاً به دو روش کودآبیاری و محلولپاشی استفاده می‌شود. کودرسانی به درختان، در اولی از راه سیستم آبیاری و در دومی از راه محلولپاشی به کمک سمپاش انجام می‌شود. پیش از آن، باید محلول کودی را با توجه به توصیه کارشناس کشاورزی و دستورالعمل روی بسته‌بندی (با میران مناسب آب رقیق‌سازی و) آماده کنید. محلولپاشی کود فروت ست رایج‌تر و به‌ویژه برای جذب ریزمغذیها مؤثرتر است.
ترکیبات کود فروت ست
شرکت‌های گوناگون، کودهای مختلفی را با ترکیبات متفاوت و برای محصولات متنوع عرضه می‌کنند. البته ترکیبات اصلی آنها تفاوت چندانی با یکدیگر ندارد و رقابت بیشتر بر سر تولید کودهایی با خلوص بالاتر، سرعت جذب و اثرگذاری بیشتر و همچنین بسته‌بندی بهتر (از نظر حجم، کاربرد و نگهداری بهینه کود) است.
این کودها معمولاً به‌شکل مایع‌اند و بسیاری از آنها دارای نیتروژن، فسفر، پتاسیم، روی، آهن و بور هستند. نیتروژن بر رشد بهتر جوانهها و جلوگیری از ریزش آنها اثر دارد و مقاومت آنها را در برابر تنش‌های گوناگون نیز بیشتر می‌کند. فسفر بر افزایش تعداد جوانه‌های بارده و خوشه‌دهی مؤثر است. پتاسیم برای افزایش درصد تشکیل میوه و پر شدن مغز پسته ضروری است. ریزمغذیها نیز در گل‌انگیزی، تنظیم باز شدن جوانهها و بهبود و موفقیت گرده‌افشانی مهمند.
با این همه، شرکت سازنده یا برند محلول فروت ست، ممکن است مواد دیگری نیز به آنها بیافزاید. حلال مناسب، مواد تنظیم‌کننده pH و ترکیبات تسهیل‌کننده چسبندگی محلول به برگ و گل و نفوذ آن به گیاه از آن جمله‌اند. بسته به میزان عناصر غذایی و نسبتشان در مایع کود، محلول فروت ست تأثیرات مثبت زیر را بر گیاهان می‌گذارد:
- تقویت گیاه
- تحریک گلدهی
- تحریک سوخت‌وساز
- مدیریت بهتر آب و خاک
- افزایش غلظت شیره گیاهی
- افزایش میوه‌دهی و بالابردن تناژ محصول
- جلوگیری از سال‌آوری درختان پسته و گیاهان مشابه
- بهینه‌کردن شرایط آمیزش و تحریک جوانه‌زنی دانه گرده
- جلوگیری از ریزش غیرطبیعی و بیش از حد جوانهها و گل‌ها
بهترین زمان مصرف کود فروت ست پسته
زمان استفاده از کود فروت ست و دفعات آن را مشاور کشاورزی با توجه به شرایط باغ شما تعیین می‌کند. با توجه به باز شدن گل‌ها و آمیزش در فصل بهار، کاربرد بهاره کود فروت ست می‌تواند تأثیر ریزمغذی‌های مؤثر بر تشکیل میوه را بیشتر کند. با این حال، محلولپاشی فروت ست پسته را معمولاً در 3 مرحله و با مقادیر متفاوت انجام می‌دهند.
- پس از برداشت محصول: محلولپاشی در این مرحله با هدف تقویت جوانه‌های زایشی سال آتی و ذخیره عناصر غذایی در آنها انجام می‌شود. به این ترتیب از سال‌آوری جلوگیری می‌شود و کاهش محصول سال آینده کمتر خواهد بود. این نوبت کوددهی باعث تقویت ریشه‌ها و بهبود جذب مواد برای تقویت کلی درخت نیز می‌شود. نکته مهم در این مرحله، ضرورت محلولپاشی پیش از ریزش برگ پسته است. زیرا محلول فروت ست از راه برگ‌ها جذب می‌شود. همچنین هر چه به پایان سال و فصل سرما نزدیک‌تر شویم، توانایی درخت برای جذب عناصر غذایی کمتر می‌شود.
- تورم جوانهها: در این زمان به دلیل سرمای خاک فعالیت ریشه‌ها محدود و جذب از طریق آنها کم است. بنابراین محلولپاشی فروت ست برای تقویت گیاه و جوانه‌های آن و همچنین گل‌های آتی، بسیار اهمیت دارد. نیتروژن و فسفر بالای کود در این مرحله برای حمایت از توسعه گل بسیار مناسبند.
- تشکیل میوه و ارزنی‌شدن پسته: مهمترین کارکرد کود فروت ست پسته در این مرحله، جلوگیری از ریزش میوه‌های تشکیل‌شده و کمک به پر شدن مغز آنها است. در این نوبت می‌توانید به‌جای کود فروت ست اختصاصی، از کودهای کامل استفاده کنید. کودهای دارای پتاسیم بیشتر تأثیر خوبی بر اندازه میوه، میزان پر شدن و کیفیت مغز می‌گذارند. روی و بور نیز در زمان تشکیل میوه، کارایی گرده‌افشانی را افزایش می‌دهند.
کلام آخر
تقویت گیاه در مرحله تشکیل میوه بر کیفیت یا باروری گل اثر مثبت می‌گذارد و باعث افزایش میزان و کیفیت محصولات میوه‌ای و همچنین درآمد پرورش‌دهندگان این محصولات می‌شود. از این‌رو، کشاورزان و باغداران افزون بر کودهای همه‌منظوره، از کودهای تشکیل میوه (فروت ست) نیز استفاده می‌کنند. این کودها هدفمندند و در کنار عناصر غذایی اصلی، حاوی ریزمغذی‌های مؤثر بر گلدهی و باروری از جمله روی و بور و همچنین مس و آهن هستند.
به همین دلیل مناسب‌ترین گزینه برای تأمین نیازهای ویژه مراحل گلدهی و میوه‌دهی به‌شمار می‌روند. در سال‌های اخیر، کمبود برخی ریزمغذیها در مناطق پسته‌کاری ایران، میزان تشکیل میوه این درختان را کاهش داده است. با کاربرد درست و به‌موقع کود فروت ست پسته می‌توانید جلوی ریزش جوانهها و گل‌ها را بگیرید، کارایی گرده‌افشانی را بهبود دهید و درصد تشکیل میوه و وزن و کیفیت مغز پسته را بالا ببرید.
منابع:
سلام، یه سوال داشتم: چرا موقع تورم جوانه، فروت‌ست توصیه می‌شه ولی ریزمغذیها (میکرو) توصیه نمی‌شن؟ دلیل خاصی داره؟
سلام و وقت بخیر! در زمان تورم جوانه، جذب مناسبی از طریق ریشه برای کود ریزمغذی اتفاق نمی‌افتد. به همین دلیل، عناصر روی و بور به‌صورت محلولپاشی توصیه می‌شوند، چرا که نقش بسیار مهمی در گرده‌افشانی موفق و خوشه‌زایی دارند. از نظر ما، محلولپاشی در این دوره اولویت بالاتری دارد؛ اما اگر کمبود عناصر بسیار شدید باشد، استفاده از کودهای خاکی نیز می‌تواند مفید باشد.
درود بر شما. این روزا صبح‌ها که هوا یه کم سرده، فروت‌ست رو چه موقع بپاشیم بهتره؟ صبر کنیم هوا گرم‌تر بشه یا همون اول صبح محلولپاشی کنیم؟
سلام و وقت بخیر! همون صبح محلولپاشی کنید، اما اگه دما خیلی پایین بود، چند ساعت صبر کنید تا هوا کمی گرم‌تر بشه.
سلام و عرض ادب، بفرمائید فاصله بین زمان فروت‌ست زدن و بارندگی بهتره چقدر باشه؟
درود. حداقل ۴۸ ساعت قبل از بارندگی باید فروت‌ست را استفاده کنید تا بهترین نتیجه را بگیرید.