درختان پسته و محصول آنها ممکن است به آفات و بیماریهای متعددی دچار شوند که آفت سن پسته یکی از شایعترین آنهاست. این حشره نیمبال که انواع مختلف آن در باغات پسته دیده میشود، درصورتیکه بهموقع شناسایی و کنترل نشود میتواند به محصول ارزشمند شما خسارات جبرانناپذیری وارد کند و باعث تغییر رنگ و شکل آن بشود.
در این مقاله هر آنچه باید درباره این آفت پسته بدانید را با شما در میان میگذاریم؛ از خسارات احتمالی آفت سن و انواع آن گرفته تا بهترین سم برای مبارزه با این آفت را برای شما توضیح خواهیم داد. همچنین خسارات ناشی از دو گونه شایعتر این آفت یعنی سن سبز پسته و سن قرمز پسته را به طور جداگانه مورد بررسی قرار میدهیم. اگر شما نیز نشانهای از این آفت در باغ پسته خود دیدهاید یا به دلیل شیوع آن در باغات پسته ایران به دنبال پیشگیری هستید، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
انواع سن پسته
انواع مختلفی از حشره سن بهعنوان آفت برای پسته در نظر گرفته میشوند؛ چرا که این حشرات میتوانند تکثیر شده و به جمعیتهای بزرگی تبدیل شوند که از محصول درختان پسته تغذیه میکنند، به روند کشت لطمه میزنند و نسبت به بسیاری از آفتکشها مقاوماند. مهمترین انواع آفت سن که در باغات پسته ایران دیده میشوند، عبارتاند از:
سن سبز پسته
سن سبز (با نام علمی Fieber Acrosternum heegeri) یکی از مهمترینهای گونه سنهای بدبو و آفت متداولی است که میتواند کیفیت محصول پسته را کاهش دهد. سنهای سبز که به راسته نیمبالان تعلق دارند از گیاهان متعددی از جمله درختان پسته بهعنوان میزبان استفاده میکنند. این حشرات مکنده، مانند تمامی نیمبالان، مجهز به خرطوم بندبند و منعطفی هستند که آن را بین پاهایشان جمع میکنند. این حشره گونهای همهچیزخوار است که از تمامی انواع گیاهان و محصولات کشاورزی تغذیه میکند؛ همین موضوع باعث میشود که گاهی به تاکستانها، درختهای میوه و درختان پسته نیز خسارت وارد کند.
این گونه از سن پسته در حالت بلوغ در میان برگهای خشک، لابهلای گیاهان یا روی زمین، به خواب زمستانی فرو میرود و بقای خود را در فصول سرد سال حفظ میکند. سپس با شروع فصل بهار، دوباره فعال شده، پناهگاهش را ترک کرده و برای تغذیه خود به سکونتگاه بهاره و تابستانهاش یعنی روی گیاهان و درختان مهاجرت میکند.
سن قرمز پسته
سن قرمز (با نام علمی Spilostethus pandurus ) حشرهای قرمز – سیاهرنگ است که در وسط غشای بیرونی بالهای آن نقطه سفیدرنگی دیده میشود. دو نوار پهن و موجدار سیاه نیز از جلو به عقب ناحیه پشتی سینه این گونه از سن کشیده شدهاند. سپرچه سن قرمز سیاهرنگ است؛ اما ممکن است در قسمت انتهایی آن نقطه قرمزرنگ کوچکی نیز وجود داشته باشد. پوره (Nymph یا حشره نابالغ) این نوع سن به رنگ قرمز روشن است و خطوط مورب سیاهرنگی روی بدن آن دیده میشود. سن قرمز پسته میتواند تا اندازه ۱۳ تا ۱۵ میلیمتر رشد کند؛ این نوع سن مانند سایر انواع سن بدبو برای دفاع از خود در برابر حشرات و جانوران شکارگر بوهایی تند و زننده آزاد میکند.
این گونه نیز مانند بسیاری دیگر از سنهای بدبوی همهچیزخوار است و بیشتر بهصورت تکی روی گیاهان وحشی یا در مناطق پوشیده از گیاهان روی زمین دیده میشود. این نوع سن پسته که بهصورت گستردهای در سرتاسر مناطق پسته پرور کشور پراکنده شده است بهخصوص در اوایل بهار یکی از آفات خسارتبار برای درختان پسته در ایران محسوب میشود.

سن قهوهای پسته
سن قهوهای (با نام علمی Apodiphus amygdali ) میتواند تا طول تقریبی ۱۵ میلیمتر و عرض حدودی ۸ میلیمتر رشد کند. سنهای قهوهای ماده در مقایسه با سنهای نر کمی بزرگتر هستند؛ بدن آنها بیضیشکل، از پشت محدب و به رنگ قهوهای متمایل به سیاه است. همچنین خالهایی به رنگ زرد اُخرایی روی سطح بدن آنها پراکنده شده است. قسمت پشتی سینه این نوع سن حاشیههای جانبی دندانهدار و مقعری دارد. روی سر و ناحیه پشتی سینه آن نیز خط طولی کوتاهی به رنگ اخرایی یا زرد دیده میشود. پاهای بلند و شاخکهای سن قهوهای نیز ممکن است به رنگ خاکستری – قهوهای یا سیاه باشد.
سن قهوهای پسته یکی از انواع سنهای بدبو است که علاوه بر درختان پسته بسیاری از درختان میوه بهخصوص درختان آلو، زردآلو، سیب، زیتون و گلابی خسارت را آلوده میکند. همچنین این آفت میتواند درختان بدون میوه مانند صنوبر، کاج، چنار و بید سفید را نیز آلوده کند. هم پوره و هم حشره بالغ این نوع سن با مکیدن شیره گیاهان تغذیه میکنند.
باور رایج بر این است که این حشرات به هنگام تغذیه موادی سمی را به داخل گیاه تزریق میکنند تا بتوانند بافتهای گیاهی را تجزیه کنند. علاوه بر این، مکیدن شیره از ساقهها، برگها و میوههای نارس منجر به ضعیفشدن درختان میزبان شده که این خود باعث حمله آسانتر سایر حشرات به درخت میشود. درصورتیکه درختان پسته آلودگی شدیدی به این آفت پیدا کنند محصول آنها فاسد شده و میریزد.
سن شانه قرمز
سن شانه قرمز (با نام علمی Thyanta custator) نیز یکی دیگر از آفات پسته است که بدنی تقریباً مثلثی شکل دارد و طول آن حدود 8 میلیمتر است. عمده بدن آن سبز رنگ بوده و نوار باریک قرمزی اطراف شانههایش کشیده شده است که البته این نوار گاهی اوقات وجود ندارد. این حشره در مرحله زمستانگذرانی ممکن است به رنگ قهوهای رنگ نیز در بیاید.
خسارات سن پسته
آفت سن یکی از آن آفتهای پسته است که اگر بهموقع شناسایی و کنترل نشود میتواند خسارات زیادی به محصول ارزشمند شما وارد کند. خسارات این آفت در باغات پسته معمولاً به سه گروه تقسیم میشود:
الف. خسارات اول فصل؛ پیش از سختشدن پوسته استخوانی
در ماههای ابتدایی رشد پسته و پیش از اینکه پوسته استخوانی (پوسته خارجی) آن سخت شود، خسارت آفت سن به خسارت ناشی از خویشاوندان کوچکترش یا همان سنک پسته شباهت زیادی دارد؛ هر دوی این آفات در این مرحله ضایعاتی روی پوسته استخوانی ایجاد میکنند که به آن زخم پوست پسته نیز گفته میشود. همچنین یکی دیگر از نشانههای خسارت آفت سن درهمتنیده شدن تار سفیدرنگی داخل خود مغز پسته است. این پستههای آسیبدیده معمولاً به همراه تعداد زیادی از پستههای دیگر که قبل از رسیدن به طور طبیعی دچار ریزش میشوند، به زمین میافتند.
در ابتدای فصل رشد پسته معمولاً تعداد سنهایی که در باغات پسته دیده میشوند چندان زیاد نیست؛ از سوی دیگر در این مرحله درختان هنوز این توانایی را دارند که کمبود ناشی از میوههای ریخته شده را جبران کنند. به همین دلیل خسارت آفت سن قبل از سختشدن پوسته استخوانی پسته چندان قابلتوجه نیست و بهندرت باعث ازدستدادن محصولات در حد ایجاد ضرر و زیان اقتصادی میشود.
ب؛ خسارات میان و انتهای فصل؛ پس از سختشدن پوسته استخوانی
بعد از سفت و سختشدن پوسته استخوانی در اواخر خردادماه و اوایل تیرماه، آفت سن پسته ممکن است باعث ایجاد لکههای نکروز قهوهایرنگی بر روی مغز پسته شود که باعث کاهش کیفیت محصول نهایی در فصل برداشت خواهد شد. این لکهها از بیرون قابلمشاهده و تشخیص نیستند؛ اما از داخل، خود مغز پسته تیرهرنگ میشود، قسمتی از آن دچار فرورفتگی شده و بافت مرده در آن ایجاد میشود که به این حالت عارضه داغو در پسته نیز گفته میشود.
پستههایی که دچار این عارضه میشوند طعم نامطلوبی خواهند داشت و بازارپسندی خود را از دست میدهند. در اواخر تیرماه و اوایل مردادماه، آسیب ناشی از تغذیه توسط آفت سن به شکل یک علامت بیرونی قهوهای نوکِ سوزن مانند قابلشناسایی است؛ البته در این مرحله حتی با وجود ابتلا به آفت سن دیگر هیچ تار سفیدی در مغز پسته دیده نمیشود.
ج؛ خسارات جانبی ناشی از انتقال سایر بیماریها
آفت سن علاوه بر خساراتی که به طور مستقیم به پسته وارد میکند، ممکن است باعث انتقال بسیاری از آفات پسته از جمله ماسوی پسته و بیماری سرخشکیدگی پسته (سوختگی خوشه و سرشاخه) شود؛ علاوه بر این، در مناطقی که رطوبت بالاست، خسارت ناشی از آفت سن باعث میشود بعضی از انواع قارچ نیز درخت را درگیر کنند و باعث ابتلای آن به بیماریهای قارچی شوند؛ به همین دلیل بسیار مهم است که علاوه بر انجام اقدامات پیشگیرانه، در صورت مشاهده کوچکترین نشانهای از این آفت در باغ خود سریعاً برای کنترل و مهار آن اقدام کنید.

راههای مبارزه و کنترل سن پسته
پیشگیری و مهار آفت سن برای حفظ سلامت و باروری درختان و همچنین حفظ کیفیت و میزان محصول نهایی اهمیت بالایی دارد. برای مبارزه با این آفت در باغات پسته روشهای مختلفی وجود دارد که در ادامه به مهمترین آنها اشاره میکنیم.
الف. پاکسازی محیطی
ازبینبردن شاخ و برگهای مرده، شکافهای موجود در تنه، گیاهان نابجا و پاجوشهای درختان از جمله اقداماتی هستند که میتوانند به پیشگیری از شیوع آفت سن در باغات پسته کمک کنند. بنابراین، در مواقع لازم اطراف درختان را از علف هرز و برگهای ریخته شده پاکسازی کرده و شاخههای مرده را هرس کنید؛ چرا که تمام این موارد میتوانند سرپناهی برای آفت سن پسته فراهم کنند. بهعلاوه، توصیه میکنیم که تنه درختان را برای پیداکردن هرگونه ترک یا شکاف جستجو کنید و آنها را بپوشانید تا مانع از پناهگرفتن این آفات در این شکافها شوید. به همین ترتیب، گیاهان نابجا و پاجوشها را که میتوانند سرپناه امنی برای رشد و نمو این حشرات فراهم کنند نیز از بین ببرید.
ب. مبارزه بیولوژیکی
در این روش برای مبارزه با سن پسته از حشرات شکارگر و دشمنان طبیعی این آفت کمک گرفته میشود. ازآنجاییکه در این روش از آفتکشهای شیمیایی استفاده نمیشود، بقایای سموم در محصول نهایی وجود نخواهد داشت؛ همین موضوع باعث شده است که کشاورزان در سالهای اخیر تمایل بیشتری به این روش نشان دهند.
آفت سن چندین دشمن طبیعی دارد، از جمله؛
- زنبورهای پارازیتوئید یا زنبورهای انگلی که بهصورت انگل به تخم این حشره میچسبند و از آن تغذیه میکنند؛ همچنین زنبورهای غیرعسلی که میتوانند به شکل انگل یک دسته تخم را آلوده کنند.
- علاوه بر زنبورهایی که به تخم آفت سن آسیب میزنند، لاروهای مگس ترایکوپودا پنیپس (Trichopoda pennipes) نیز میتوانند تغذیه و باروری سنهای بالغ را کاهش دهند؛ بهطوریکه در بلندمدت باعث مرگ آنها میشوند. بااینحال، تا زمانی که سنها زنده باشند میتوانند همچنان به درختان پسته و محصول آنها خسارت وارد کنند.
- گونههای خاصی از عنکبوتها و مورچهها که تخمهای سن را شکار میکنند نیز بهعنوان دشمن طبیعی این آفت شناخته میشوند؛ بااینحال تأثیر آنها در مهار این آفت اندک و جزئی است.
ج. کنترل شیمیایی
در موارد آلودگی شدید یا مواقعی که سایر اقدامات پیشگیرانه کافی و مؤثر واقع نمیشوند، برای مبارزه با آفت سن پسته از حشرهکشها و آفتکشهای شیمیایی استفاده میشود؛ بااینوجود به خاطر داشته باشید که بهکاربردن مواد شیمیایی بایستی بر اساس آییننامههای محلی و مطابق دستورالعمل تولیدکننده انجام شود. البته، شواهد موجود از مقاومت روبهافزایش آفت سن به حشرهکشهای فعلی حکایت دارد که بهمرورزمان اثربخشی این سموم را کاهش خواهد داد. حذف موجودات همزیست، استفاده از تلههایی که ارتباطات لرزشی سنها را مختل میکنند و همچنین استفاده از تله فرمونی راهکارهای جایگزینی هستند که میتوانید در کنار مبارزه شیمیایی آنها را هم امتحان کنید.
د. اقدامات پیشگیرانه
علاوه بر روشهایی که در بالا ذکر کردیم، اقدامات سادهای وجود دارند که میتوانید از طریق آنها از آلودهشدن درختان پسته به آفت سن جلوگیری کنید:
- به طور منظم محصول و درختان را تحتنظر داشته باشید تا در صورت مشاهده اولین نشانه وجود آفت بتوانید با آن مبارزه کنید. همچنین اقدامات کنترلکننده را پیشاپیش انجام دهید؛ چرا که پیشگیری همیشه بهتر، آسانتر و کمهزینهتر از درمان است.
- تنوع و گوناگونی گیاهان و جانوران موجود در باغ خود را افزایش دهید؛ این اقدام به حفظ تعادل طبیعی و کاهش حضور آفات کمک میکند.
- زمین باغ خود را مرتباً وجین کنید و اجازه ندهید هیچگونه علف هرز یا گیاه نابجا و پاجوشی در اطراف درختان رشد کند.
- تنها به روشهای کنترل شیمیایی تکیه نکنید؛ درباره روشهای مبارزه بیولوژیک و دشمنان طبیعی آفتها نیز اطلاعات کسب کنید تا در صورت لزوم بتوانید از این روش هم استفاده کنید.
بهترین سم برای سن پسته
همانطور که اشاره کردیم یکی از رایجترین روشهای مبارزه با آفت سن در باغات پسته استفاده از آفتکشهای شیمیایی است که مؤثرترین و رایجترین آنها در ایران عبارتاند از:
- حشرهکش افوریا با نسبت 0.3 در هزار (300 سیسی در 1000 لیتر آب)
- حشرهکش لامبدا سای هالوترین (لاماترین) با نسبت 0.2 تا 0.25 در هزار (200 تا 250 سیسی در 1000 لیتر آب)
- حشرهکش لامبدا سای هالوترین (هف لامبدا) با نسبت 0.4 تا 0.5 در هزار (400 تا 500 سیسی در 1000 لیتر آب)
- حشرهکش استامی پراید با نسبت 0.5 کیلوگرم در هزار (500 گرم در 1000 لیتر آب)
- حشرهکش فنیتروتیون (سومیتیون) با نسبت 2 در هزار (2 لیتر در 1000 لیتر آب) به همراه روغن ولک با نسبت 2 در هزار (2 لیتر در 1000 لیتر آب)
توصیه میکنیم که هنگام سمپاشی علفهای هرز اطراف درختان را نیز سمپاشی کنید تا پناهگاهی برای این آفت در باغ شما باقی نماند. همچنین توجه داشته باشید که حشرهکش لامبدا سای هالوترین نباید در مجاورت محیطهای آبی به کار برده شود؛ چرا که برای ماهیها و سایر انواع آبزیان بهشدت سمی است.
بهطورکلی، برای انتخاب بهترین آفتکش برای سن پسته حتماً مواردی مانند وضعیت آب و هوایی باغ خود، مدیریت مقاومت آفات نسبت به سموم، ویژگیهای آفتکش مورداستفاده و زمانبندی مناسب برای سمپاشی را مدنظر داشته باشید؛ علاوه بر این، همیشه پیش از استفاده از هرگونه سم و آفتکش برچسب روی محصول مورداستفاده را بهدقت مطالعه کنید. درصورتیکه درباره بهترین سم برای آفت سن به اطلاعات بیشتری نیاز دارید میتوانید با مشاوران کشاورزی تماس بگیرید تا شما را راهنمایی کنند.
خسارت سن قرمز پسته
سن قرمز بهویژه هنگام زمستان و اوایل بهار در مناطق جنگلی و همچنین خارج یا داخل باغهای پسته، روی سطح گیاهان خودرو و علفهای هرز دیده میشود. پراکنده شدن سنهای بالغ معمولاً در اواخر بهار رخ میدهد که علفهای هرز خشک میشوند. سن قرمز یکی از خسارتبارترین انواع سن پسته در ایران است که بهعنوان یکی از آفات مهم این محصول ارزشمند شناخته میشود؛ این آفت که معمولاً از اوایل بهار تا زمان برداشت فعال است، میتواند آسیبهای جدی و شدیدی را به محصول باغات پسته وارد کند.
در فصل بهار هم پورهها و هم سنهای بالغ ممکن است به پستههای نارس که تازه شکلگرفتهاند حمله کنند؛ این موضوع باعث بروز عارضه لکه پوست پسته (Epicarp Lesion) و در نهایت ریزش محصول خواهد شد. سوراخشدن پستههای پوستنرم توسط سیخچه سنهای بدبو و مکنده در ابتدای فصل باعث ایجاد ضایعات بافتمردگی روی پوست پسته (هم پوست استخوانی و هم پوست داخلی پسته) خواهد شد. در اثر این ضایعه فعالیت آنزیم پراکسیداز در پستههای آسیبدیده تشدید شده که همین به خشکیدگی و ریزش آنها منجر میشود. البته شدت و میزان این خسارت معمولاً با سفتشدن تدریجی پوسته استخوانی کاهش پیدا میکند.
بهطورکلی، ضایعات پوستی یکی از مهمترین مشکلات در باغهای پسته ایران محسوب میشود. در اواسط تابستان و همزمان با سفتشدن پوسته و درشتشدن مغز پسته، سنها نیز تا زمان برداشت از مغزهای درحالرشد تغذیه میکنند و باعث بافتمردگی مغز پسته یا بدشکلی آن میشوند. علائم این بافتمردگی غالباً به شکل نقاط فرورفتهای به رنگهای قهوهای تا سیاه روی سطح مغز پسته مشاهده میشود.

خسارت سن سبز پسته
سن سبز یکی دیگر از انواع سن پسته است که میتواند آسیب قابلملاحظهای به درختان پسته وارد کند. این آفت از شیره درختان تغذیه میکند و با این کار باعث ایجاد تأثیرات منفی متعددی بر محصول آنها میشود. از میان این تأثیرات منفی میتوانیم به لکههای ایجاد شده روی مغز پستهها و تغییر شکل آنها اشاره کنیم؛ این موارد به نوبه خود میتوانند روی کیفیت، ظاهر و در نتیجه بازارپسندی محصول نهایی تأثیر منفی و مخربی داشته باشند. آسیب حاصل از نیش سن سبز لکههای قهوهای یا سیاهرنگ سفت و سختی روی پستهها ایجاد میکند؛ علاوه بر این، جوانههایی که مورد حمله قرار گرفتهاند غالباً خشک شده و میریزند.
زمانی که پستهها هنوز کوچک و نارس هستند، نیش این حشرات میتواند باعث ریزش آنها شود. پستههای بالغتر در مقابل آسیبهای سن سبز پسته مقاومت بهتری دارند؛ اما خشکشدن قسمت آسیبدیده در آنها جلوی رشد طبیعیشان را میگیرد. علاوه بر این، در مواردی که آلودگی شدید باشد سن سبز قادر است درختان را از منابعشان محروم و آنها را تضعیف کند که همین موضوع روی رشد و باردهی آنها تأثیر منفی خواهد گذاشت.
همانطور که قبلاً هم اشاره کردیم خسارت سن سبز پسته به تأثیر مستقیم آن بر درخت و محصول محدود نمیشود؛ این آفت همچنین میتواند بروز سایر بیماریها و ورود سایر حشرات به باغات پسته را تسهیل و تسریع کند. به همین دلیل، پیشگیری و کنترل سن سبز برای اطمینان از حفظ سلامت و کیفیت محصول نهایی بسیار ضروری است.
نحوه تشخیص سن پسته
برای تشخیص آفت سن در باغات پسته باید از ابتدای فصل بهار تا زمان برداشت مرتباً به باغ خود سرککشی کنید و درختان و محصول را تحت نظارت داشته باشید. انجام اقدامات زیر در پیداکردن زودهنگام و بهموقع این آفت به شما کمک خواهند کرد:
- حدوداً سی دقیقه وقت بگذارید و سراسر باغ خود را به دنبال سنهای بالغی بگردید که از محل زمستانگذرانی خود به باغهای پسته مهاجرت میکنند. از مرزهای باغ شروع کنید و کمکم به سمت داخل حرکت کنید.
- علاوه بر این، لابهلای گیاهان پوششی و پوشش گیاهی اطراف را به دنبال سنهای شانه قرمز و سن سبز جستجو کنید.
- با استفاده از یک سینی توری حشرهگیری به روش زیر از درختان نمونهبرداری کنید تا در صورت وجود سن سبز، سن پابرگی یا حشره سنک بتوانید آنها را پیدا کنید:
الف) درحالیکه با یک چوبدستی سبک سه بار محکم به تنه درخت ضربه میزنید، سینی را زیر توده تخمها نگه دارید.
ب) حشراتی را که به داخل سینی میریزند با دقت بررسی کنید.
ج) بهترین زمان برای نمونهبرداری صبح اول وقت است که حشرات فعالیت کمتری دارند و بررسی آنها راحتتر است.
4. درصورتیکه در نمونهها اثری از آفت سن پسته ندیدید، برای اطمینان خاطر بیشتر خود محصول را هم بررسی کنید؛ درصورتیکه با پستههای کوچک آسیبدیده یا سیاه شده مواجه شدید چند عدد از آنها را باز کنید. در صوتی که داخل پوسته استخوانی ضایعات سیاهرنگی مشاهده کردید احتمال ابتلای باغ شما به آفت سن وجود دارد.

زمان مبارزه با سن پسته
برای مبارزه با آفت سن بهتر است از ابتدای فروردینماه باغ خود را تحتنظر داشته باشید و به روش بالا برای تشخیص این آفت اقدام کنید. بااینحال در نظر داشته باشید که سنهای بدبو عمدتاً در آخر فصل مشاهده میشوند؛ به همین دلیل در ماههای تیر و مرداد که حشرات بالغ بیشتر در باغ وجود دارند ممکن است به سمپاشی یا استفاده از روشهای مبارزه بیولوژیکی نیاز داشته باشید.
بهترین زمان برای استفاده از حشرهکشهای شیمیایی موقعی است که پورهها سر از تخم درآوردهاند و بهآسانی قابلمشاهده هستند. در بسیاری از موارد، استفاده از سموم وسیعالطیف که در حال حاضر هم برای سنک ها، هم سنهای پابرگی و هم کرم پرتقال ناول به کار برده میشوند، برای مهار سنها کافی هستند.
کلام آخر
سن پسته یکی از آفتهای مهمی است که انواع مختلف آن از جمله سن سبز پسته، سن قرمز پسته، سن قهوهای و سن شانه قرمز در باغات پسته ایران دیده میشود. این آفت میتواند خسارات زیادی به محصول نهایی وارد کند و باعث عارضه زخم پوست پسته یا عارضه داغو در پسته شود. اقداماتی مانند ازبینبردن گیاهان و شاخ و برگهای مرده اطراف درختان، پوشاندن ترکهای موجود در تنه درخت و سمپاشی با حشرهکشهای مناسب میتواند به مهار و مبارزه با این آفت کمک کند. البته راهکارهای نوینی مانند مبارزه بیولوژیک و استفاده از حشرات شکارگر نیز میتواند مانع از خسارت این آفت شود.
منابع:
 
				


