آمونیوم سولفات یکی از منابع مهم تأمین نیتروژن و گوگرد برای گیاهان است که استفاده صحیح از آن می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در افزایش کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی داشته باشد. این کود به‌ویژه برای خاک‌های قلیایی و گیاهانی که به محیط اسیدی‌تر نیاز دارند، گزینه‌ای ایده‌آل محسوب می‌شود. اما موفقیت در بهره‌گیری از مزایای آن، مستلزم شناخت دقیق نیازهای خاک، روش‌های مصرف اصولی و پرهیز از اشتباهات رایج است. در این مطلب، مراحل کلیدی استفاده از کود آمونیوم سولفات، از آزمایش خاک تا انتخاب روش کوددهی و مدیریت ریسک‌های احتمالی را بررسی می‌کنیم تا بتوانید با آگاهی کامل، بهترین نتیجه را از این کود به دست آورید.
نحوه مصرف آمونیوم سولفات
برای اینکه بهترین نتیجه را از مصرف این کود به دست بیاورید باید آن را به روش اصولی و متناسب با نیازهای خاک و گیاهان مزرعه یا باغ خود مصرف کنید. در ادامه روش صحیح مصرف آمونیوم پر سولفات را به‌صورت مرحله‌به‌مرحله برای شما توضیح خواهیم داد:
-
نیازهای خاک و محصولاتتان را بررسی و شناسایی کنید
برای تعیین میزان و نحوه مصرف این کود – مانند هر کود دیگری – باید به میزان حاصلخیزی خاک و نیازهای تغذیه‌ای گیاهان موجود در زمین کشاورزی یا باغ خود توجه داشته باشید. همچنین، تعداد دفعات کوددهی را نیز باید باتوجه‌به چرخه رشد گیاهان در نظر بگیرید تا عناصر مغذی موردنیاز آنها به طور مداوم تأمین شوند. این کود به‌ویژه در مراحل اولیه رشد که خاک به نیتروژن و گوگرد نیاز دارد، برای محصولاتی که در خاک‌های اسیدی بهتر رشد می‌کنند، بسیار مفید است.
توصیه می‌کنیم قبل از مصرف آمونیوم سولفات و به‌طورکلی هرگونه کوددهی حتماً در فاصله اواخر پاییز تا اوایل بهار از خاک خود نمونه‌گیری کرده و برای انجام آزمایش خاک اقدام کنید؛ به‌این‌ترتیب هم نیازهای گیاهانتان به طور دقیق مشخص می‌شود و هم از مصرف زیاد یا کم کود جلوگیری خواهد شد.
-
میزان کود موردنیاز را مشخص کنید
برای تعیین مقدار مناسب کود مصرفی باید نوع محصول، وضعیت خاک و نیاز گیاهان را در نظر بگیرید. همان‌طور که گفتیم میزان دقیق کود موردنیاز زمین یا باغ شما بر اساس نتایج آزمایش خاک مشخص می‌شود؛ بااین‌حال، میزان مصرف کود آمونیوم سولفات در هکتار معمولاً بین ۵۵ تا ۲۲۵ کیلوگرم در هر هکتار متغیر است.
توجه داشته باشید که مصرف بیش از حد این کود می‌تواند تعادل خاک را برهم زده و به گیاهان آسیب بزند. بنابراین، در مصرف آمونیوم پر سولفات برای تقویت گیاهانی که در خاک‌های اسیدی رشد می‌کنند دقت کافی را به خرج دهید؛ چرا که این کود ممکن است میزان pH را بیش از حد کاهش دهد و مانع از رشد مناسب این نوع گیاهان شود. در چنین شرایطی سعی کنید میزان کود مصرفی را کمتر کرده و مرتباً pH خاک را بررسی کنید.
-
روش کوددهی مناسب را انتخاب کنید
انتخاب روش کوددهی مناسب در جذب مواد مغذی، تقویت ریشه‌ها و بهبود کیفیت محصولات تأثیر زیادی دارد. در ادامه، روش‌های مختلف مصرف آمونیوم سولفات را بررسی خواهیم کرد تا بتوانید باتوجه‌به نیاز گیاه و شرایط خاک مزرعه یا باغ خود بهترین شیوه را انتخاب کنید:
- کوددهی به روش پخش سطحی: : یکی از رایج‌ترین روش‌های مصرف کود آمونیوم سولفات روش پخش سطحی است. این روش به‌ویژه برای محصولاتی که در زمین‌های وسیع کشت می‌شوند، کاربرد دارد. در این روش معمولاً کود را با استفاده از انواع کودپاش‌های دستی یا تراکتوری در سطح زمین پخش می‌کنند. البته اگر باغ یا زمینتان زیاد بزرگ نیست می‌توانید دستکش مناسب به دست کرده و خودتان به‌صورت دستی کود را به نسبت مناسب روی سطح خاک پخش کنید.
- کوددهی جانبی یا پای ریشه: در این روش کود را مستقیماً روی خاک، در نزدیکی ناحیه ریشه گیاهان پخش می‌کنند. روش کوددهی جانبی برای محصولاتی با دوره رشد طولانی‌تر بسیار مفید است؛ چرا که این گیاهان در مقاطعی از چرخه رشد خود به مواد مغذی بیشتری نیاز دارند. علاوه بر این، با مصرف آمونیوم پر سولفات به روش کوددهی جانبی یا پای ریشه، مطمئن خواهید بود که گیاهان و درختان شما می‌توانند به‌خوبی نیتروژن موجود در این کود را جذب کنند.
- کوددهی به روش کودآبیاری: در روش کودآبیاری باید کود را به نسبت مناسب از طریق سیستم‌های آبیاری به محصولات و درختان منتقل کنید. یکی از مهم‌ترین مزایای این روش مصرف آمونیوم سولفات این است که میزان کود مصرفی و مدت‌زمان کوددهی کاملاً در کنترل شماست؛ به‌این‌ترتیب می‌توانید کوددهی را تا زمانی که مواد مغذی به ریشه‌ها برسند ادامه دهید. اگر در باغ‌ها یا زمین خود از سیستم آبیاری قطره‌ای یا آبیاری بارانی استفاده می‌کنید این روش می‌تواند برای شما بسیار مفید و کاربردی باشد.
- روش محلول‌پاشی یا تغذیه برگی: در این روش، محلول رقیق‌شده آمونیوم سولفات توسط محلول‌پاش‌های دستی یا تراکتوری به طور مستقیم روی برگ‌های گیاهان اسپری می‌شود. ازآنجایی‌که در روش محلول‌پاشی مواد مغذی به‌سرعت از طریق برگ‌ها جذب گیاه می‌شوند، این نوع کوددهی می‌تواند تأثیری سریع بر بهبود سلامت محصولات کشاورزی شما داشته باشد. اگر درختان شما دچار کمبود شدید مواد مغذی هستند محلول‌پاشی آمونیوم سولفات همراه با کوددهی به ریشه می‌تواند به‌سرعت وضعیت آنها را بهبود ببخشد.
-
به نکات مهم در مصرف آمونیوم سولفات توجه داشته باشید
در نظر داشته باشید که بعضی کودهای کشاورزی ممکن است با سایر ترکیبات تداخل داشته باشند یا مصرف آنها در شرایط جوّی مشخصی مناسب نباشد. به‌طورکلی، هنگام استفاده از آمونیوم سولفات حتماً به نکات زیر توجه کنید:
- از کوددهی در هوای گرم یا پیش یا پس از بارانِ شدید خودداری کنید؛ چرا که این کار ممکن است به گیاهان آسیب بزند یا اجازه ندهد گیاه مواد مغذی را به‌خوبی جذب کند.
- هیچ‌گاه آمونیوم پر سولفات را با کودهای حاوی کلسیم مخلوط نکنید؛ این ترکیب باعث رسوب گچ (سولفات کلسیم) شده و از جذب مواد مغذی توسط گیاه جلوگیری می‌کند.
- کودهای غنی از آمونیوم را مستقیماً همراه با کودهای حاوی آهک مصرف نکنید؛ چرا که pH بالای آهک موجب تبخیر آمونیاک شده و اثربخشی کود را کاهش می‌دهد.
فواید کود آمونیوم سولفات
همان‌طور که اشاره کردیم این کود از خواص و فواید متعددی برای محصولات کشاورزی مختلف برخوردار است که در ادامه به مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:
- تأمین همزمان دو ماده مغذی: نیتروژن باعث رشد سریع و سرسبزی گیاهان می‌شود؛ گوگرد نیز به فعال‌سازی آنزیم‌ها، افزایش جذب مواد مغذی و تقویت محصولات کشاورزی کمک می‌کند. اگر به دنبال بالابردن میزان پروتئین موجود در غلات یا افزایش میزان روغن در دانه‌های روغنی هستید این کود می‌تواند در این راه به شما کمک کند.
- ایده‌آل برای خاک‌های قلیایی: این کود با کاهش pH خاک، جذب مواد مغذی را بهبود می‌بخشد؛ به همین دلیل برای کوددهی به محصولاتی که در خاک‌های قلیایی و آهکی کشت می‌شوند و اغلب دچار فقر غذایی هستند، گزینه‌ای عالی محسوب می‌شود.
- افزایش کمیت و کیفیت محصول: آمونیوم سولفات برای انواع محصولات از جمله غلات، دانه‌های روغنی و گیاهان صنعتی بسیار مفید است. گوگرد کشاورزی موجود در این کود، تولید روغن در محصولاتی مانند کانولا و خردل را افزایش داده و سطح پروتئین گندم را بهبود می‌بخشد.
- افزایش جذب مواد مغذی: این کود با کاهش pH خاک به جذب بهتر مواد مغذی ضروری مانند فسفر و پتاسیم کمک می‌کند. این ویژگی باعث می‌شود محصولات شما رشد بهتر و استحکام بیشتری داشته باشند.
- تأثیر آنی: کود سولفات آمونیوم به‌سرعت مواد مغذی موجود در خود را آزاد می‌کند؛ همین ویژگی باعث جذب سریع نیتروژن موجود در آن توسط گیاهان شده و به‌سرعت سلامت آنها را بهبود می‌بخشد.
- کاربرد گسترده و ترکیب‌پذیری بالا: ساختار گرانوله این کود امکان توزیع یکنواخت و ترکیب آسان آن با سایر کودها را فراهم کرده و آن را به انتخابی سازگار برای انواع محصولات و روش‌های کشاورزی تبدیل می‌کند.
مضرات کود آمونیوم سولفات
تا به اینجا تنها به خواص و فواید آمونیوم پر سولفات پرداختیم؛ اما این کود نیز مانند اغلب کودهای شیمیایی مخالفینی نیز دارد که ویژگی‌های زیر را به‌عنوان مضرات آن معرفی می‌کنند:
- غلظت بالای نیتروژن: مصرف بیش از حد نیتروژن می‌تواند منجر به نفوذ آن در آب‌های زیرزمینی و به خطر انداختن محیط‌زیست شود.
- تأثیر اسیدی: ماهیت اسیدی کود آمونیوم سولفات می‌تواند به میکروب‌های مفید خاک آسیب بزند و در صورت استفاده نادرست، به‌مرور زمان باعث اسیدی شدن بیش از حد خاک شود.
- محدودیت استفاده برای تمام گیاهان: گیاهان حساس به شرایط اسیدی ممکن است در اثر استفاده از این کود رشد مطلوبی نداشته باشند.
- بوی تند و آزارنده: بوی تند و مشخص این کود ممکن است برای بسیاری از افراد ناخوشایند و آزاردهنده باشد؛ به همین دلیل استفاده از آن ممکن است باعث ناراحتی کشاورزان یا ساکنین و حاضرین در زمین‌ها و باغ‌های مجاور شود.
فرق کود اوره با آمونیوم سولفات
تفاوت‌های مشخصی میان آمونیوم سولفات و دیگر کودهای حاوی نیتروژن، مانند کود اوره و کود آمونیوم نیترات وجود دارد که مهم‌ترین آنها را در جدول زیر مشاهده می‌کنید:
| ویژگی‌ها | آمونیوم سولفات | آمونیوم نیترات | اوره |
| فرمول شیمیایی | (NH4)2SO4 | NH4NO3 | CO(NH2)2 |
| درصد مواد مغذی | نیتروژن ۲۱% گوگرد ۲۴% |
نیتروژن ۳۴% | نیتروژن ۴۶% |
| قابلیت انحلال در آب | بسیار زیاد | بسیار زیاد | بسیار زیاد |
| پتانسیل آب‌شویی | کم | زیاد | زیاد تنها در خاک‌های شنی |
| تأثیر بر محیط‌زیست | احتمال افزایش اسیدی‌شدن خاک و کاهش فعالیت میکروبی | احتمال نفوذ نیتروژن به آب‌های زیرزمینی | احتمال انتشار آمونیاک به دلیل فراریت بالا |
| تأثیر بر رشد محصول | ایجاد مقاومت در برابر بیماری‌ها و برطرف‌کردن کمبود گوگرد در گیاهان | بهبود رشد گیاهان از طریق افزایش و حفظ pH خاک | افزایش کمیت و کیفیت محصول در گیاهان مبتلا به کمبود نیتروژن |
| نگهداری | نگهداری آسان و جذب رطوبت کمتر | نگهداری دشوار؛ جذب‌کننده رطوبت و مستعد انفجار | میزان جذب رطوبت بیشتر نسبت به آمونیوم سولفات |
| مقرون‌به‌صرفه بودن | گران‌قیمت | قیمت متوسط | ارزان‌قیمت |
کلام آخر
کود آمونیوم سولفات با تأمین همزمان نیتروژن و گوگرد، بهبود جذب مواد مغذی و کاهش pH خاک‌های قلیایی، ابزاری ارزشمند برای کشاورزان است. با این حال، موفقیت در استفاده از این کود مستلزم پایبندی به اصول علمی، نظیر آزمایش خاک، محاسبه دقیق میزان مصرف و انتخاب روش کوددهی مناسب است. توجه به مضرات احتمالی آن، مانند اسیدی شدن خاک یا آلودگی آب‌های زیرزمینی، نیز ضروری است تا تعادل بین افزایش بهره‌وری و حفظ سلامت محیط‌زیست برقرار شود. در نهایت، ترکیب دانش بومی با توصیه‌های مشاوران کشاورزی و پایش مستمر خاک، کلید دستیابی به محصولاتی پربار و باکیفیت خواهد بود.
منابع:
