معرفی کرم سفید ریشه (اژدهای خاک)
سوسک‌ها یا راسته سخت بال پوشان، بزرگ‌ترین راسته و گروه حشرات به شمار می‌آیند و از رژیم غذایی گیاهخواری پیروی می‌کنند. گونه‌های متعددی از این راسته در باغات میوه ایجاد خسارت می‌کنند که مهم‌ترین آن‌ها کرم ریشه‌خوار Polyphylla olivieri نام دارد. گونه‌های خانواده کرم‌های سفید معمولاً سوسک‌هایی درشت با بدنی ضخیم و برآمده هستند. لاروهای آن‌ها نیز شکلی خمیده و قوسی دارند. حشره کامل، سوسک‌های بزرگی هستند که رنگ بدن آن‌ها قهوه‌ای تیره مایل به سیاه بوده و لکه‌های سفید فراوانی روی بالپوش آن‌ها وجود دارد. پهنای بدن این کرم در عریض‌ترین قسمت به 20 میلی‌متر هم می‌رسد.
حشرات کامل دارای دو شکل جنسی هستند و از روی شکل و تعداد بندهای تغییریافته شاخک‌ها قابل‌شناسایی هستند. شاخک‌ها ده بندی است که در حشرات نر، شاخک دارای 7 و در ماده‌ها، دارای 5 ورق کوچک است. در نرها ورقه‌ها رشد بیشتری دارند. تخم‌های کرم سفید ریشه، درشت، بیضی‌شکل و به رنگ سفید است. لاروها همچنین خمیده و دارای سه جفت پای سینه‌ای مشخص هستند. کپسول سر قهوه‌ای مایل به قرمز وانتهای بدن کمی متورم و تیره شده است.
زیست‌شناسی کرم سفید ریشه
از نظر شیوه زندگی، کرم ریشه‌خوار، غالباً دوره لاروی 3 ساله دارد؛ در واقع، یک نسل در هر سه سال دارد. معمولاً حشرات کامل در انتهای فصل بهار و اوایل تابستان مشاهده می‌شوند که تا اواخر مرداد ماه نیز ادامه دارد؛ اوج خروج حشرات کامل، در تیرماه است. این حشرات شب پروازند بنابراین در اطراف تله‌های نوری جمع می‌شوند.محل قرارگیری تخم‌ها در سطح زمین، شکاف‌ها و ترک‌های خاک می‌باشد.
کرم سفید ریشه دارای سه سن لاروی است و لاروها پس از خروج از تخم وارد خاک می‌شوند و شروع به تغذیه از ریشه گیاهان مختلف می‌کنند. لاروها در تابستان به سطح خاک آمده و در زمستان به اعماق خاک می‌روند. شفیره در نزدیکی سطح خاک تشکیل می‌شود.
خسارت آفت کرم ریشه‌خوار
لاروهای سن اول از ریشه گیاهان یک ساله و چند ساله ظریف تغذیه می‌کند ولی تغذیه لاروهای سنین دوم و سوم از ریشه و طوقه درختان میوه صورت می‌گیرد. در بعضی موارد، تعداد زیادی لارو، روی ریشه یک درخت دیده می‌شوند. لاروها از پوست و حتی از قسمت‌های سطحی چوب تغذیه می‌کنند، بنابراین جریان شیره نباتی را قطع می‌کنند. درختانی که مورد حمله این آفت قرار می‌گیرند، دچار زردی و خزان زودرس شده و رشد آن‌ها متوقف می‌شود. حتی به علت عدم استحکام ممکن است این درختان به سهولت از جا در آمده و خشک شوند.
علائم خسارت، در ساعات گرم روز با پژمردگي و افتادگي برگ‌ها خودنمايي می‌کند. دليل آن، قطع بخشي از ریشه‌های اصلي و فرعي درختان ميزبان می‌باشد. این حالت با خنک شدن هوا برطرف می‌شود و از نظر ظاهری شباهت زیادی به علائم خسارت پوسیدگی سفید ریشه دارد که عامل آن قارچ Rosellinia necatrix است. با این حال، باید توجه داشت که خسارت ناشی از کرم ریشه‌خوار در سطح باغ گستردگی بیشتری دارد.
یک لارو مسن به‌تنهایی قادر است که نهالی را از بین ببرد. خسارت این آفت اکثراً به‌صورت لکه‌ای است. بااینکه حشرات کامل کرم سفید ریشه مختصر از برگ درختان تغذیه می‌کنند اما خسارت آن‌ها به‌هیچ‌وجه قابل‌مقایسه با خسارت ناشی از حملات لاروها نیست و جای نگرانی ندارد.
کنترل کرم سفید ریشه
با توجه به زاد و ولد پایین این حشره و دوره یک نسل طولانی آفت در صورت دقت و پیگیری کافی می‌توان جمعیت آفت را به‌سادگی در حد قابل‌قبول نگه داشت.
این آفت دشمنان طبیعی زیادی دارد که در مراحل مختلف، کرم سفید ریشه‌خوار را مورد حمله قرار می‌دهند. دشمنان طبیعی آفت، شامل پرندگانی مانند کلاغ، جوندگان، کنه‌ها و مورچه‌ها که از تخم‌ها تغذیه می‌کنند، می‌شود. زنبورهای پارازیتوئید همچنین به لاروها حمله کرده و از آن‌ها تغذیه می‌کنند. اخیراً تحقیقات زیادی در مورد بیمار گرهای این آفت صورت گرفته و از قارچ متاریزیوم و چند گونه از نماتدهای بیماری‌زای حشرات نام برده شده است.
تناوب زراعی و مبارزه مکانیکی با این آفت به‌صورت زیر و رو کردن خاک اطراف ریشه در تابستان و اوایل پاییز و استفاده از یخ آب زمستانه سبب کاهش جمعیت آفت در سال بعد می‌شود. همچنین استفاده از تله‌های نوری، سبب جلب حشرات کامل و سپس حذف آن‌ها می‌شود که در مبارزه مکانیکی بسیار مورد استقبال قرار گرفته است. کود دامی اگر پوسانده نشود، منجر به طغیان حشره کرم سفید ریشه در باغات خواهد شد.
برای سمپاشی و مبارزه شیمیایی، توصیه می‌شود خاک درختان آلوده به کرم ریشه‌خوار تا سایه‌انداز درخت تا روی ریشه اصلی به شعاع نیم تا یک متر (محدوده تاج درخت) کنار زده شده و به نسبت یک در هزار برای خاک‌های سبک یا یک و نیم در هزار برای خاک‌های سنگین، از دیازینون 60% درصد به میزان 10الی 40 لیتر محلول سمی پس از آبیاری ریخته شود؛ طی 3 تا 5 روز آینده باید آبیاری سبکی صورت بگیرد. بهتر است تا حد امکان محدوده سایه‌انداز عاری از هرگونه علف هرز باشد؛ علف‌های هرز منابع غذایی خوبی برای لاروها به شمار می‌روند. در آلودگی‌های شدید این آفت کشاورزی، مبارزه باید به مدت سه سال انجام شود.
بهترین زمان استفاده از سم در فصل پاییز و بهار می‌باشد، در زمستان لاروها به عمق خاک رفته و مبارزه شیمیایی بیهوده می‌باشد. در کشاورزی، پیشگیری، مدیریت تلفیقی آفات، مدیریت زیستی و اقدامات زراعی بر مبارزات شیمیایی با آفات تقدم دارند؛ توجه به اکوسیستم سایر موجودات و جلوگیری از برهم خوردن تعادل زیستی، از مواردی است که در کنترل آفات باید در نظر گرفت.
