اسید هیومیک در کشاورزی و عواقب استفاده بیش از حد از آن

برای بهبود شرایط رشد گیاهان و افزایش میزان و کیفیت محصولات کشاورزی می‌توان از مواد گوناگونی مانند کودهای آلی، شیمیایی و اصلاح‌کننده‌های خاک بهره برد. هیومیک اسید که به‌طور طبیعی از مواد آلی تجزیه‌شده خاک به‌دست می‌آید، از ترکیباتی است که در باغ پسته به‌عنوان اصلاح‌کننده خاک کاربرد دارد. این ترکیبات آلی به تنهایی یا در ترکیب با تیمارهای کودی باعث بهبود خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک می‌شوند. آنها در افزایش رشد و عملکرد گیاهان و همچنین بهبود کیفیت پسته نقش دارند. در ادامه با این مواد، مزایای آنها و نحوه کاربرد و عملکردشان بیشتر آشنا می‌شویم.

اسید هیومیک چیست؟

از تجزیه بقایای گیاهی و جانوری، ترکیبات آلی خاصی به‌دست می‌آید که به آنها مواد هیومیکی می‌گویند. این ترکیبات به‌طور طبیعی در خاک خشکی‌های زمین، اقیانوس‌ها و رودها وجود دارند و نزدیک به 75-70% اجزای آلی خاک را تشکیل می‌دهند. ترکیبات هیومیکی براساس ویژگی‌های ساختاری و شیمیایی به اسید هیومیک، اسید فولویک و هیومین تقسیم می‌کنند.

هیومیک اسید از مهمترین مواد هوموسی خاک است که به باروری خاک و بهبود ساختار و سلامت آن کمک می‌کند. اسید هیومیک، اسید واحدی نیست و در واقع به گروهی از مواد آلی کاملاً تجزیه‌شده‌‌ای گفته می‌شود که دارای مولکول‌هایی با زنجیره بلند و وزن بالا هستند. آنها مخلوط پیچیده‌ای از اسیدهای مختلفی هستند که در محلول‌های قلیایی حل می‌شوند. این ترکیبات حاوی نیتروژن، اکسیژن، هیدروژن و گوگرد هستند و حدود 60% کربن آلی دارند. از این‌رو، نقش مهمی در رشد میکروارگانیسم‌های خاک نیز ایفا می‌کنند.

اهمیت استفاده از هیومیک اسید در کشاورزی

اسید هیومیک از منابع مختلف غنی از مواد آلی مانند زغال‌سنگ و کمپوست‌ها (ورمی‌کمپوست، کمپوست کودهای گاوی و گوسفندی یا مرغی و نیز زباله شهری) به‌دست می‌آید. بسته به منبع، اسیدهای هیومیک از نظر کارایی، داشتن عناصر غذایی خاص و … با یکدیگر متفاوتند. اما از همه آنها می‌توان برای بهتر کردن ساختار و حاصلخیزی خاک و کاهش نیاز به کود و هزینه‌های مربوط به آن بهره برد.

از آنجا که خاک بسیاری از مناطق مانند مناطق پسته‌کاری ایران، به‌طور طبیعی از نظر داشتن مواد آلی فقیر است، برای بازیابی یا بهبود سلامت خاک، پرورش گیاهان سالم و برداشت محصولات باکیفیت در این مناطق، می‌توانیم اسید هیومیک را به خاک بیفزاییم و این مواد مفید را به گیاهان برسانیم. ناگفته نماند، ترکیب هیومیک اسید با کودهای شیمیایی یا آلی، کارایی مصرف کود را در باغ پسته افزایش خواهد یافت. اما نمی‌توان آن را جایگزین کود کرد. کودها حاوی مواد غذایی هستند؛ ولی اسید هیومیک تسهیلگر جذب عناصر غذاییِ درون خاک و کود است.

فواید هیومیک اسید در کشاورزی

سودمندی‌های استفاده از هیومیک اسید در کشاورزی برای خاک و گیاهان عبارتند از:

زمان مصرف هیومیک اسید در باغ پسته

اسید هیومیک را بسته به هدف استفاده و شرایط باغ می‌توان در زمان‌های مختلف استفاده کرد. با این همه، بهترین زمان استفاده از هیومیک اسید در باغ پسته به شرح زیر است:

• آغاز فصل رشد

کاربرد آن در اوایل بهار و پیش از شکفتن جوانه‌ها برای کمک به رشد رویشی و همچنین جذب مواد مغذی مؤثر است. اگر می‌خواهید یکبار در سال از آنها استفاده کنید، بهتر است این کار را در آغاز بهار و همراه با آب استارت انجام دهید تا در پایان تابستان محصولی باکیفیت برداشت کنید.

• طی فصل رشد

کاربرد برگی یا خاکی در طول فصل رشد، دسترسی گیاه به مواد مغذی را افزایش می‌دهد. شما می‌توانید در طول فصل رشد، چندین‌بار از اسید هیومیک استفاده کنید. زمان ارزنی‌شدن دانه‌ها (آغاز میوه‌دهی) و همچنین هنگام حجم‌گیری میوه‌ها، بهترین زمان‌ها برای بهره‌گیری از این ترکیبات طی دوره رشد و نمو میوه‌ها هستند. برخی کشاورزان و باغداران نیز ممکن است به‌منظور آماده‌سازی درختان برای خواب زمستانی و تحمل شرایط آن، در اواخر تابستان از هیومیک اسید استفاده کنند.

مزایای استفاده از هیومیک اسید در باغ پسته

افزون بر فواید یادشده، مهمترین نتایج مثبت کاربرد هیومیک اسید در باغ پسته عبارتند از:

• افزایش رشد رویشی گیاه به دلیل سهولت دسترسی به مواد غذایی
• افزایش کارایی کودها و سموم کشاورزی و کمک به کاهش میزان مصرف آنها
• کمک به جذب عناصر غذایی ماکرو مانند نیتروژن، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و فسفر
• افزایش زیست‌فراهمی مواد غذایی به‌ویژه ریزمغذی‌هایی مانند آهن و در نتیجه کمک به جذب بهتر آنها
• افزایش اندازه میوه‌ها و بهبود کیفیت محصول (سلامت، خندانی، مزه خوب میوه و ارزش غذایی بالاتر‌)

میزان مصرف اسید هیومیک

میزان مصرف اسید هیومیک برای هر درخت به عواملی مانند وضعیت خاک باغ و زمین، سن درخت، نوع محصول و … بستگی دارد. کاربرد بیش از اندازه آن ممکن است باعث زردشدن برگ‌ها و همچنین کندشدن رشد و ضعف عملکرد گیاه شود. از سوی دیگر، نیاز به آن ممکن است در طول فصل رشد متغیر باشد. بنابراین، مشاوران کشاورزی باید پس از آزمایش‌های چندباره خاک، میزان مواد مغذی‌ آن و نیز دوز، زمان و شیوه مناسب مصرف هیومیک اسید را تعیین کنند.

روش‌های کاربرد اسید هیومیک

اسید هیومیک به‌شکل‌های مایع، گرانول و پودری در دسترس است. شما می‌توانید آنها را در آب حل کنید و با توجه به توصیه کارشناس کشاورزی به روش‌های گوناگونی مانند کاربرد خاکی و محلول‌پاشی به‌ کار ببرید. همچنین می‌توانید آن را در آب حل کنید و با استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای یا دیگر روش‌ها به محیط ریشه‌ برسانید. ناگفته نماند، شرایط آب‌و‌هوایی منطقه، مساحت باغ، سیستم آبیاری و … بر شیوه مصرف هیومیک اسید و دوز مصرفی آن اثر می‌گذارد.

سخن پایانی

اسیدهای هیومیک از محبوبترین اصلاح‌کننده‌های خاک به‌شمار می‌روند. آنها بقایای مواد آلی کاملاً تجزیه‌شده‌ای هستند که در بهبود خواص خاک، رشد گیاه و پارامترهای زراعی نقش اساسی دارند. از منابعی مانند زغال‌سنگ قابل استخراج و استفاده‌اند و نقش مهمی در افزایش حاصلخیزی خاک ایفا می‌کنند. خواص چندگانه اسید هیومیک، آن را به محرک زیستی ارزشمندی برای کشاورزی پایدار، ارتقاء امنیت غذایی و پایداری اکولوژیکی تبدیل می‌کند.

درحالی‌که بهبود ساختار و سلامت خاک و کمک به دسترس‌پذیری و جذب بهتر مواد مغذی از تأثیرات اولیه و مستقیم کاربرد هیومیک اسید در خاک به‌شمار می‌رود؛ بهبود جذب و نگهداری آب در خاک، افزایش رشد ریشه، شاخ‌وبرگ و متابولیسم گیاه، بهبود عملکرد و کیفیت محصول و افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش‌های محیطی گوناگون را می‌توان از فواید ثانویه کاربرد هیومیک اسید در پسته‌کاری دانست.

منابع:

• وبسایت earthgreen