گرده افشانی مصنوعی درخت پسته یکی از روش‌های مدرن کشاورزی است که به‌عنوان جایگزینی برای گرده‌افشانی طبیعی مورد استفاده قرار گرفته و به بهبود کیفیت و کمیت محصولات باغات پسته کمک می‌کند. این روش نوین می‌تواند در افزایش تعداد میوه‌ها و میزان باردهی هر خوشه و همچنین بزرگ‌تر شدن اندازه مغز و سنگین‌تر شدن وزن خشک مغز بسیار مؤثر واقع شود.
در این مقاله از «آبادلند» برای شما توضیح می‌دهیم که گرده افشانی مصنوعی چیست؛ همچنین به معرفی انواع روش‌های گرده افشانی مصنوعی پسته و دلایل ضرورت استفاده از این تکنیک خواهیم پرداخت. اگر شما نیز از میزان باردهی درختان پسته خود رضایت کامل ندارید یا به دنبال روش‌هایی برای افزایش سوددهی باغ پسته خودتان هستید تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
گرده افشانی مصنوعی چیست؟
گرده‌افشانی یکی از فرایندهای ضروری در سیستم تولید غذای ماست و نقش مهمی در اقتصاد ما ایفا می‌کند. طی چند دهه گذشته، شاهد کاهش و بروز اختلال در گرده‌افشانی بسیاری از محصولات کشاورزی بوده‌ایم که با کاهش باردهی و در نتیجه کاهش سود اقتصادی همراه بوده‌اند. الگوهای آب‌وهوایی نشان می‌دهند که در سال‌های پیش‌رو سرمای زمستان به طور قابل‌توجهی کاهش پیدا خواهد کرد و این تغییرات ممکن است آسیب‌های متعددی برای باغدارانی که از پرورش محصولات باغی امرارمعاش می‌کنند به همراه داشته باشد؛ در این میان، گرده افشانی مصنوعی می‌تواند به شکل راهکاری مؤثر به کاهش خسارات ناشی از این تغییرات کمک کند.
گرده افشانی مصنوعی نوعی روش تولیدمثل مدیریت شده است که به انتقال گرده‌ها از اندام تولیدمثل نر یک گیاه به اندام تولیدمثل ماده گیاهی دیگر کمک می‌کند. معمولاً زمانی که گرده‌افشانی طبیعی از طریق حشرات، باد یا سایر عوامل طبیعی ناکافی یا ناکارآمد و غیرقابل‌اتکا باشد از این روش استفاده میشود. علاوه بر این، در مناطق یا فصل‌هایی که گرده‌افشان‌های طبیعی در دسترس نیستند استفاده از این روش باغداران را از انجام‌شدن گرده‌افشانی مطمئن می‌سازد. همچنین، گرده افشانی مصنوعی روش مؤثری است که به گرده‌افشانی بین گونه‌های مشخص گیاهی برای دستیابی به ویژگی‌های دلخواه مانند افزایش باردهی یا مقاومت به بیماری‌ها کمک می‌کند.
بنابراین، گرده افشانی مصنوعی درخت پسته راهکاری است که به افزایش کمیت و کیفیت محصول باغات پسته کمک شایانی می‌کند. نتایج پژوهش‌های متعدد نشان داده‌اند که کنترل دستی گرده‌افشانی پسته نه‌تنها تعداد گل‌های بارور شده و میزان تشکیل میوه در هر خوشه را افزایش داده؛ بلکه تعداد ریزش گل‌ها، درصد پوچی و مغزهای نشکافته را نیز در رقم‌های مختلف پسته کاهش داده است.
گرده افشانی در درختان پسته
گرده‌افشانی طبیعی درخت پسته تقریباً به طور کامل توسط باد انجام میشود. حشرات و زنبورها به گرده‌افشانی درخت پسته کمکی نمی‌کنند و چه‌بسا روی آن تأثیر منفی داشته باشند. گرده شکوفه‌های پسته توسط باد از درختان نر به درختان ماده منتقل میشود. برای گرده‌افشانی موفق و کافی باید در وسط هر 7 تا 9 درخت پسته ماده یک درخت نر وجود داشته باشد؛ به‌این‌ترتیب پراکندگی گرده‌ها در هوای اطراف باغ پسته راحت‌تر انجام میشود. البته در کشاورزی تجاری و باغ‌های بزرگ پسته که دارای 600 درخت یا بیشتر هستند باغداران معمولاً به‌ازای هر 21 درخت ماده تنها یک درخت نر می‌کارند.
دلیل عدم گرده افشانی طبیعی
اگر گرده افشانی طبیعی در درختان پسته به‌خوبی و به اندازه لازم انجام نشود باغ شما نمی‌تواند محصولاتی با کمیت و کیفیت مطلوب برایتان به ارمغان بیاورد. به‌طورکلی، انجام نشدن گرده‌افشانی طبیعی پسته به دو عامل برمی‌گردد:
- عدم هماهنگی در زمان شکوفه‌دهی: درخت پسته از نظر زمان شکوفه‌دهی با درختان دیگر تفاوت دارد؛ بر عکس اغلب درختان، در باغات پسته ابتدا درختان نر شکوفه می‌دهند و بعد درختان ماده. کاهش سرمای زمستانی می‌تواند مشکل بزرگی در گرده‌افشانی و باروری درختان پسته ایجاد کند. وقتی زمستان به اندازه کافی گرم نباشد خواب زمستانی به‌درستی و به طور کامل اتفاق نمی‌افتد؛ همین موضوع باعث میشود درختان نر مدت‌ها پیش از درختان پسته شکوفه بدهند. در نتیجه، درصد زیادی از گرده‌ها بدون آنکه به درختان ماده برسد از دست می‌رود؛ زمانی که این اتفاق می‌افتد، درختان ماده (درختان تشکیل‌دهنده مغز) گرده کافی (یا هیچ گرده‌ای) از درختان نر دریافت نمی‌کنند. این موضوع نیز به نوبه خود باعث کاهش تشکیل میوه و افزایش مغزهای خالی میشود. گرده‌افشانی مصنوعی پسته این مشکل را حل می‌کند؛ زیرا دقیقاً زمانی که درختان ماده آماده هستند گرده باکیفیت بالا، خالص و طبیعی را به آنها می‌رساند.
- نرخ گرده‌افشانی نامناسب: ازآنجایی‌که گرده افشانی درختان پسته توسط باد انجام میشود، اگر در طول دوره شکوفه‌دهی باد به اندازه کافی نوزد یا هوا اغلب بارانی باشد، گرده‌افشانی طبیعی با مشکلات جدی مواجه میشود. همچنین، اگر باد در زمان یا جهت مناسب نوزد، گرده‌افشانی به‌درستی صورت نمی‌گیرد. برای رسیدن به نرخ گرده‌افشانی مناسب (pollination rate) باد باید به‌موقع و به میزان کافی بوزد؛ تنها در این صورت است که تعداد بالا و مناسبی از گل‌های ماده در زمان مناسب گرده کافی دریافت می‌کنند. در حالت عادی، به طور میانگین تنها حدود 10 درصد از گل‌های درختان پسته ماده گرده‌افشانی می‌شوند؛ درصورتی‌که درخت تحمل این را دارد که میزان این گرده‌افشانی به 70 الی 80 درصد برسد. گرده‌افشانی مصنوعی این مشکل را نیز حل می‌کند؛ چرا که در این روش مقدار مناسب گرده در زمان مناسب و بدون توجه به‌سرعت یا جهت باد به درختان ماده منتقل میشود؛ در نتیجه، نرخ گرده‌افشانی به حدود 30 الی 40 درصد یا گاهی حتی بیشتر از این میزان افزایش پیدا می‌کند.
انواع روش‌های گرده افشانی مصنوعی درخت پسته
برای گرده افشانی مصنوعی پسته معمولاً از ابزارهای دستی مانند قلم‌مو یا انبرک (پَنس) مخصوص استفاده می‌کنند تا بتوانند گرده‌ها را با دقت بالایی از شکوفه‌های یک درخت به شکوفه‌های درخت دیگر منتقل کنند. بااین‌حال، ابزارها و روش‌های پیشرفته‌تری نیز برای این کار ابداع شده است. در ادامه روش‌های رایج برای گرده افشانی مصنوعی در باغات پسته و سایر باغات و مزارع را معرفی خواهیم کرد:
گرده‌افشانی مکانیکی
اگر برای گرده‌افشانی از ابزارهایی مکانیکی استفاده شود به آن گرده‌افشانی مکانیکی می‌گویند. بعضی از رایج‌ترین این ابزارها عبارت‌اند از:
- قلم‌مو: در این روش گرده‌ها را به‌صورت دستی و با کمک قلم‌موهایی با موهای نرم از روی بساک شکوفه‌های یک درخت (بخشی از پرچم گل که وظیفه تولید گرده را بر عهده دارد) به کلاله شکوفه‌های درختی دیگر منتقل می‌کنند. معمولاً اگر شکوفه‌ها در دسترس باشند برای گرده افشانی مصنوعی درخت پسته از این روش استفاده می‌کنند.
- دمنده یا بلوئر (Blowers): در بعضی موارد برای انتقال گرده از بساک یک شکوفه به کلاله شکوفه‌های دیگر از دستگاه‌های دمنده یا فن استفاده می‌کنند؛ این روش برای محصولاتی که شکوفه‌های درشت و باز و گرده سبکی دارند (از جمله بعضی صیفی‌جات) مناسب‌تر است.
- دستگاه‌های ویبره یا ارتعاشی (Vibrating Devices): در این روش با استفاده از دستگاه‌های ویبره یا ارتعاشی گرده‌ها را از روی بساک‌های شکوفه‌های یک درخت می‌تکانند و روی کلاله شکوفه‌های درخت دیگر پخش می‌کنند. ازآنجایی‌که ارتعاش مصنوعی دستگاه ویبره به ارتعاش ایجاد شده توسط گرده‌افشان‌های طبیعی شباهت دارد این روش برای محصولاتی مانند گوجه‌فرنگی که گل‌های بسته‌ای دارند، مناسب‌تر است.
گرده‌افشانی با پهپاد
در این روش پهپادهای مخصوص گرده‌افشانی که به دریچه‌های گرده‌پخش‌کن مجهز هستند بر فراز باغ‌ها یا مزارع پرواز کرده و گرده‌ها را بر روی شکوفه‌ها یا گل‌هایی که قرار است آنها را دریافت کنند پخش می‌کنند. معمولاً برای گرده‌افشانی محصولاتی که در مناطق وسیع یا زمین‌های غیرقابل‌دسترس کشت می‌شوند یا در نقاطی که گرده‌افشانی دستی ممکن است دشوار یا پرزحمت باشد، از روش گرده افشانی مصنوعی با پهپاد استفاده می‌کنند.
ازآنجایی‌که پهپادهای گرده‌افشانی از راه دور کنترل می‌شوند و قابل‌برنامه‌ریزی هستند این روش از دقت و انعطاف‌پذیری زمانی بالایی برخوردار است؛ بااین‌حال، پیش از استفاده گسترده از این روش، باید مسائلی از جمله مقرون‌به‌صرفه بودن آن و همچنین ظرفیت باری پهپاد و نحوه درست راهبری و هدایت آن در شرایط جوّی یا محیطی نامساعد را مدنظر داشته باشید.
گرده‌افشانی دستی
در بسیاری موارد برای گرده افشانی مصنوعی درخت پسته از نیروی کار انسانی کمک گرفته میشود تا گرده‌ها را به‌صورت دستی از بساک یک گل به کلاله گل دیگری منتقل کنند. معمولاً برای محصولاتی که گرده‌افشانی آنها نیازمند شرایط خاصی است یا در شرایطی که گرده‌افشان‌های طبیعی ناکافی یا کم هستند از این روش استفاده میشود.
هنگام استفاده از روش گرده افشانی دستی، برای اطمینان از باروری مناسب گیاهان باید به زمان‌بندی عملیات گرده‌افشانی دقت و توجه زیادی داشته باشید. این روش به دلیل اینکه به نیروی انسانی ماهر نیاز دارد معمولاً بیشتر برای محصولات دارای ارزش بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد و رایج‌ترین روش گرده افشانی مصنوعی پسته نیز محسوب میشود.
بهترین زمان گرده افشانی مصنوعی پسته
اگر قصد دارید برای افزایش کیفیت و کمیت محصول باغ پسته خود از روش گرده افشانی مصنوعی استفاده کنید باید این کار را در فصل بهار و زمانی که درختان بیشترین میزان شکوفه‌های باز را دارند انجام بدهید. البته نتایج پژوهش‌های مختلف نشان می‌دهند که بهتر است گرده افشانی مصنوعی در دو مرحله انجام شود؛ مرحله اول که هدف آن بالابردن کیفیت محصول است زمانی انجام میشود که گلچه‌های پایینی باز و خوشه‌ها هنوز سبز هستند؛ مرحله دوم که هدف از آن افزایش کمیت محصول و رسیدن به میزان باردهی تجاری است هنگام باز شدن تمام شکوفه‌ها انجام میشود.
توجه داشته باشید که استفاده از روش گرده افشانی مصنوعی برای درختان پسته بعد از اتمام فصل شکوفه‌دهی به جای اینکه برای باغ مفید باشد بیشتر به آن آسیب می‌زند و میزان باردهی را تا حد قابل‌توجهی کاهش می‌دهد؛ بنابراین، سعی کنید این کار را در بازه زمانی مشخص شده (حدود 10 روز) که درختان در اوج شکوفه‌دهی هستند انجام بدهید.
کلام آخر
گرده افشانی مصنوعی پسته یکی از روش‌های مدرن و کمکی کشاورزی است که می‌تواند به افزایش کیفیت و کمیت محصول باغات پسته کمک کند. معمولاً زمانی که گرده‌افشانی طبیعی به‌درستی انجام نشود یا گرده در زمان مناسب به درختان ماده نرسد از این روش استفاده می‌کنند. برای گرده افشانی مصنوعی درختان پسته روش‌های مختلفی وجود دارد که گرده‌افشانی مکانیکی، گرده‌افشانی با پهپاد و گرده‌افشانی دستی مهم‌ترین این روش‌ها هستند.
در این مقاله از «آبادلند» سعی کردیم تمام اطلاعات لازم را درباره این روش گرده‌افشانی در اختیار شما قرار بدهیم تا در صورت تمایل به استفاده از آن بتوانید با آگاهی بیشتری پیش بروید. درصورتی‌که درباره این تکنیک یا هرگونه موضوع مرتبط دیگری پرسش یا پیشنهادی دارید، می‌توانید آن را در بخش نظرات برای ما بنویسید. علاوه بر این، در صورت نیاز به مشاوره رایگان تلفنی و متنی می‌توانید با همکاران ما در بخش مشاوره کشاورزی تماس بگیرید.
منابع:
