برای افزایش عملکرد و کیفیت محصول در باغ پسته باید از کودهای مختلف به میزان کافی و با روش درست بهره ببریم. انواع روش‌های کوددهی مانند پخش سطحی، برگ پاشی (محلول‌پاشی)، کودآبیاری و… می‌توانند تأثیرات گوناگونی بر بهبود وضع باغ و درختان داشته باشند. چالکود پسته نیز یکی از مهم‌ترین این روش‌ها است که باعث اصلاح مشکلات خاک، افزایش مقاومت درختان در برابر شوری خاک یا آفاتی مانند پسیل پسته و همچنین بهبود عملکرد درختان و افزایش کیفیت مغز پسته می‌شود. در ادامه به بررسی این روش تغذیه خاکی درختان خواهیم پرداخت.
چالکود باغ پسته و اهمیت آن در باغداری
چالکود یا کانالکود روشی است که در آن، به‌منظور تقویت درختان، اصلاح شرایط فیزیکی و شیمیایی خاک و غنی‌سازی آن، کودهای آلی و شیمیایی را به شکل موضعی درون خاک جایگذاری می‌کنند. با این روش می‌توان بسیاری از مشکلات مربوط به خاک و تغذیه گیاه را تا حد زیادی برطرف کرد. بعضی از این مشکلات عبارت‌اند از:
- کمبود مواد آلی خاک
- وجود بی‌کربنات فراوان در آب آبیاری
- مصرف نادرست کود (به روش پخش سطحی)
- نفوذناپذیری یا نفوذپذیری کم خاک نسبت به آب
- سنگینی بافت خاک و دشواری گسترش مطلوب ریشهها در آن
- تثبیت عناصر غذایی و کم تحرک بودن برخی کودها به‌ویژه سولفات‌ها و فسفات‌ها درون خاک
در سیستم چالکود درخت پسته، برای تغذیه عمیق درختان، بهبود وضع رشدی و باردهی آنها و نیز افزایش کیفیت میوه، ترکیبات کودی را در چاله‌ها یا کانال‌هایی می‌ریزند که در اطراف و بخش سایه‌انداز درختان حفر شده‌اند. به این ترتیب، عناصر غذایی کودهای درون چاله در طول فصل رشد آزاد خواهند داشت.
اجرای روش چالکود در باغات پسته
برای اجرای چالکود درخت پسته، باید به این موارد توجه کنید:
بهترین زمان چالکود پسته
کاربرد این روش به زمان نياز محصول به مواد غذايي و ميزان تحرک آنها در کود درون چاله بستگی دارد. بااین‌حال، معمولاً فصل زمستان را بهترین زمان برای اجرای چالکود در باغ پسته و دیگر باغ‌ها می‌دانند تا جایی که حتی در برخی منابع، به این روش چالکود زمستانه می‌گویند.
تعداد چاله‌ها
برای اثربخشی کامل روش چالکود، تعداد چاله باید به‌اندازه‌ای باشد که ریشه‌های دور تا دور درخت بتوانند به مواد غذایی دسترسی پیدا کنند. معمولاً برای هر درخت بالای ۱۰ سال، 4-2 چاله توصیه می‌شود و در باغ‌های پرتراکم، در بین هر دو درخت یا دو نهال، 1 چاله کافی است.
فاصله چالکود تا درخت پسته
بسیار مهم است که چاله‌ها در منطقه ریشه‌های جوان و مویین درخت باشند. این منطقه در حدود یک سوم انتهایی سایه‌انداز درخت قرار دارد. حفر چاله در نزدیکی تنه نه تنها به ریشه‌های اصلی گیاه آسیب می‌رساند، بلکه تأثیر چندانی در جذب عناصر غذایی نخواهد داشت. زیرا ریشه‌های مویین و جوان مهم‌ترین نقش را در جذب مواد غذایی از خاک بر عهده دارند. این ریشهها در نواحی انتهایی سیستم ریشه‌ای درخت و در فاصله‌‌ای دور از تنه هستند. چاله‌ها را بااحتیاط و ابزار مناسب حفر کنید و مراقب باشید به ریشه‌های درخت آسیب نزنید. همچنین فراموش نکنید چاله باید حتماً در جایی باشد که آب آبیاری به آن برسد و کود درون چاله را خیس کند.
عمق چالکود درخت پسته
دوره آبیاری و شیوه مدیریت آن، نوع خاک باغ پسته و همچنین سن درخت، بر عمق و تراکم ریشه‌های گیاه و عمق مناسب چاله‌ها اثر می‌گذارد. به‌طور کلی و با توجه به میانگین رشد و گسترش ریشه‌های درخت پسته می‌توان گفت، عمق کانال یا چاله باید به‌اندازه میانگین عمق ریشه‌های مویین درخت باشد. به این ترتیب اگر تراکم اصلی این ریشهها در عمق 50 تا 80 سانتیمتری خاک باشد، لازم است چاله را در عمق 65 سانتیمتری حفر کنید. معمولاً عمق 40 تا 50 سانتی‌متر مناسب است و در این شرایط، کود را بدون آسیب رساندن به ریشه‌های جوان گیاه، در نزدیکی ریشه قرار خواهید داد.
با کمک مته پشت تراکتوری می‌توانید چاله‌هایی با قطر یکسان (35 سانتی‌متر) را به‌راحتی و با سرعت بالاتر حفر کنید؛ اما حفر چاله به روش دستی و با بیل و کلنگ نیاز به زمان و انرژی بیشتری دارد و قطر چاله‌ها چیزی نزدیک به 30 تا 50 سانتی‌متر خواهد بود. با این همه، برای تعیین عمق مناسب حتماً با مشاوران کشاورزی مشورت کنید.
مراحل پر کردن چالکود پسته
- بیرون آوردن خاک درون چاله‌ها
- مخلوط کردن ماده آلی (کود دامی پوسیده، خاک برگ یا کمپوست زباله) با کود شیمیایی مناسب شامل کودهای درشت مغذی (معمولاً اوره، سوپر فسفات تریپل و سولفات پتاسیم)، کودهای حاوی عناصر میکرو (سولفات آهن و…) و در صورت نیاز، کودهای بیولوژیک (کودهای دارای میکرواورگانیزم‌هایی مختلف مانند قارچ و باکتری)
- پر کردن چاله با مخلوط آماده شده
- فشردن کود درون چاله با تنها کمی لگد کردن آن
- افزودن کمی کود دامی به چاله در صورت نشست آن پس از لگدکوبی و تا زمان هم سطح شدن مواد درون چاله با سطح خاک
- کندن نهری کم‌عمق روی کانال (چاله) در باغ‌هایی با آبیاری نشتی و یا نصب قطره‌چکان‌ها روی چاله، در باغ‌های مجهز به سیستم آبیاری قطره‌ای
توجه داشته باشید، برای برآورد دقیق کودهای شیمیایی در مناطق خشک و خاک‌هایی که تاکنون با کودهای شیمیایی و دامی کوددهی نشده‌اند، لازم است خاک محل احداث باغ دست‌کم تا عمق ۱۲۰ سانتیمتری تجزیه شود و میزان کودها برای یک دوره دست‌کم پنج ساله حساب شود.
نوع و میزان کودهای مورد استفاده در چالکود باغ پسته
کارشناسان کشاورزی به کمک نتایج آزمایش خاک و آزمون تجزیه برگ و نیز برآورد عملکرد محصول، میزان عناصر غذایی موجود در خاک باغ شما و نیاز دقیق درختان باغتان را ارزیابی می‌کنند. سپس نوع کودهای مورد نیاز و میزان مصرف آن را تعیین می‌کنند.
در شرایطی که نیاز به استفاده از گوگرد برای کاهش شوری خاک پسته نیز باشد، در کنار کودهای آلی و شیمیایی و گوگرد، توصیه می‌شود از باکتری تیوباسیلوس نیز در مخلوط کودی درون چالکود استفاده کنید.
در مورد کودهای نیتروژنه هم باید گفت، می‌توانید نیمی را در چالکود بریزید و نیم دیگر را به شکل پخش سطحی و به‌عنوان کود سرک مورد استفاده قرار دهید.
چالکود پسته برای تأمین ریزمغذی‌ها
در خاک‌های آهكـي و داراي pHبالا مانند خاک‌های مناطق پسته‌كاري ايران، قابليت اسـتفاده از عناصـري ماننـد آهـن، مـس، روي و منگنز محدود مي‌شود. حتی با وجود مقادیر كافي اين عناصر در خاك بسياري از باغ‌های پسـته، به دلیل pHهای بالای 5/7 كمبود اين عناصر در گياه دیده مي‌شود. از سوی دیگر، در خاک‌های خنثي يا قليايي این مناطق، آهن به‌قدری نامحلول است كه گياه نمي‌تواند مقدار كافي آن را جذب كند. بنابراین کوددهی به روش چالکود به‌تنهایی یا در ترکیب با روش‌های دیگر می‌تواند این مشکلات را حل کند.
گاهی نیز کلروز آهن (زردی برگ‌های در اثر کمبود آهن) مربوط به نوعی اخـتلال فيزيولوژيكي است كه چون موضوع بحث ما در این مقاله نیست، به شرح آن نمی‌پردازیم. اما جالب است بدانید، روش چالکود و جايگذاري فشـرده آمونيوم در سايه‌انداز درخت در قالب سیستمی به نام كولتـان (جـذب كنتـرل‌شـده و طـولاني‌مـدت آمونيوم) می‌تواند در رفع این اختلال در گیاهان مؤثر باشد. به‌طوری‌که در پژوهشی روی پسته رقم فندقي پیوند شده روي پايه بادامي ريز زرند، کاربرد آمونيوم همراه با كـود آلـي و آهن در چالکود، باعـث افزايش جذب آهن گیاه شد.
کاهش جمعیت پسیل پسته به کمک چالکود
دریکی از بررسی‌های علمی در شهر کندر (خلیل‌آباد) مشخص شد که استفاده از کود حيواني (گاوي) و شيميايي (فسفات آمونيوم) در ترکیب با کود هيوميک تجاري درون چالکود، در فصل زمستان باعث شد بعد از دو سال مصرف کود هيوميک، جمعيت آفت پسيل پسـته کم شود.
مزایا و معایب روش چالکود درخت پسته
مهم‌ترین مزیت‌های استفاده از روش چالکود در باغ‌های پسته و دیگر باغ‌ها عبارت‌اند از:
- کاهش قابل توجه هزینه نگهداری باغ
- ایجاد تهویه مناسب در محل ریشهها
- آسان‌شدن جذب مواد غذایی توسط ریشه
- افزایش کارایی مصرف کود به دلیل دسترسی مستقیم ریشهها به مواد غذایی
- جلوگیری از آبشویی خاک و نفوذ عناصر غذایی به لایه‌های زیرین و غیرقابل دسترس خاک برای ریشهها
- بهبود جذب ریزمغذی‌ها در چاله‌های دارای ماده آلی و رفع مشکل فراوانی آهک در خاک
- بهبود جذب کودهای شیمیایی به دلیل قدرت تثبیت‌کنندگی کمتر ماده آلی درون چاله نسبت به خاک
- رشد و توسعه ریشه درختان به دلیل حرکت ریشهها به‌سوی چالکود (منطقه‌ای که مواد غذایی در آنجا فراهم است)
- داشتن مواد آلی و در نتیجه افزایش نفوذ آب به خاک در طول کانال یا محل چاله‌ها و حفظ آب در دسترس ریشهها برای زمان طولانی‌تر
- افزایش غلظت عناصر غذایی پیرامون ریشه و رفع مشکل دسترسی کم ریشه‌های نهال‌ها و درختان دارای تراکم کم ریشه به مواد غذایی
- رفع مشکل سنگینی بافت خاک و تهویه ضعیف آن پس از آبیاری و در نتیجه، جلوگیری از آسیب به ریشهها در اثر کاهش اکسیژن، افزایش دی‌اکسید کربن و بی‌کربنات در محل ریشهها
- افزایش نفوذپذیری خاک باغ‌های پسته در اثر استفاده از مواد آلی و در نتیجه، تغییرات خوبی مانند بهبود ریشه دوانی درخت، اسیدی شدن محیط ریشه، افزایش فعالیت ریشهها و آسان‌شدن جذب غذای گیاه
از معایب تغذیه باغ میوه و درختان پسته به روش چالکود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احتمال سوختن ریشه‌های درخت در اثر استفاده از کودهای نامناسب و با مقدار زیاد
- احتمال آسیب به ریشهها یا قطع تصادفی آنها هنگام حفر چاله و از بین‌رفتن و کم شدن حجم ریشه نسبت به اندام‌های هوایی (شاخه‌ها و تاج) که کم‌کم باعث ضعف درخت می‌شود.
- ناتوانی درخت در پاسخ مناسب به کوددهی، به‌ویژه در باغ‌هایی با آبیاری نامناسب و خشکی‌های درازمدت که گیاهان آن سیستم ریشه‌ای مناسبی برای جذب کافی ندارند، رشد سالیانه درختان کم است و گیاهان تاج کوچک و برگ‌های کمی دارند
نکته‌های مهم درباره نگهداری چاله‌ها
- نشست توده کود درون چاله را سالانه و با افزودن کودهای آلی جبران کنید.
- اگر از چاله‌ها به‌خوبی نگهداری کنید، حفر آن برای چندین سال کافی خواهد بود.
- برای افزایش کارایی مصرف آب و کود می‌توانید از سیستم آبیاری قطره‌ای استفاده کنید.
- برای حفظ کارایی این روش، توده کود دامی درون چالکود را نباید بیش از اندازه خیس یا خشک کنید.
- پس از چند سال و با مشورت کارشناس کشاورزی می‌توانید روی سطح چاله‌ها کودهای شیمیایی اضافه کنید. این کودها همراه آب آبیاری درون کود دامی و چالکود نفوذ می‌کنند.
- خاک بیرون آورده شده از چاله‌ها را به درون آنها برنگردانید و آن را به شکل یکنواخت در فاصله بین ردیف‌های درختان پخش کنید.
- در باغ‌هایی با سیستم آبیاری تحت فشار، چاله‌ها را باید در محل قطره‌چکان‌ها حفر کنید. همه کودهای شیمیایی را می‌توانید به آب آبیاری اضافه کنید و برای اطمینان از رسیدن آب و کود به چالکود و سپس ریشه، لازم است قطره‌چکان‌ها را از نظر گرفتگی بررسی کنید.
نتیجه‌گیری
در بسیاری از باغ‌های کشور، از جمله باغات پسته، مصرف نامتعادل کودها – به‌ویژه در بافت سنگین خاک – باعث افت عملکرد کلی درختان می‌شود. یکی از بهترین راه‌های رفع این مشکل، استفاده از کودهای شیمیایی همراه با گوگرد کشاورزی، مواد آلی و همچنین کودهای بیولوژیک به روش جایگذاری در کانالکود یا چالکود است.
در چالکود پسته، چاله‌ها یا کانال‌هایی با عمق کافی و فاصله مناسب از درخت حفر می‌شود و سپس با کودهای مورد نیاز درختان باغ، در زمان مناسب پر می‌شود. چالکود در باغات پسته و دیگر باغ‌های میوه باعث اصلاح خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در ناحیه ریشه، تأمین مواد مغذی مورد نیاز درختان و در نتیجه افزایش رشد و عملکرد و افزایش کیفیت میوه آنها می‌شود. همچنین باعث کاهش هزینه‌های کوددهی باغ خواهد شد. با همه اینها، در برخی موارد کاربرد تلفیقی و همزمان چالکود با روش‌های دیگر مانند محلول‌پاشی یا پخش سطحی می‌تواند سودمندتر باشد.
سلام، درخت پسته‌ام هفت سالشه و سال گذشته از کود گوسفندی، گاو و مرغ استفاده کردم. امسال هم از شیرابه‌ی کود مرغ استفاده کردم. حالا می‌خواستم بدونم توی سال جدید نیاز به چالکود دارم یا نه؟
درود بر شما
در صورت داشتن محصول در سال جدید، حتماً عملیات چالکود درخت پسته را اجرا کنید.
سلام اگه یه سال درخت پسته بار زیادی داشته باشه چالکود تاثیر داره یا بیشتر برای سال بعد جواب میده؟
وقت بخیر
چالکود درخت پسته اقدامی برای آینده محسوب می‌شود، زیرا حداقل دو سال طول می‌کشد تا ریشهها به عمق چالکود نفوذ کنند. با آبیاری، بخشی از شیرآبه کود به ریشه‌های اطراف منتقل می‌شود؛ بنابراین، بهتر است چالکود درخت پسته در سال اف انجام شود، زیرا بخشی از ریشهها حذف می‌شوند و این موضوع به خودی خود یک تنش برای درخت پسته ایجاد می‌کند
سلام به تیم آباد که با مشاوره‌های هواشناسی کشاورزی شون به ما کمک می‌کنن.
برای عمق چالکود درخت پسته آیا بین 40 یا 50 سانت تفاوتی هست؟
یعنی واقعا باید انقدر دقیق حفر کرد؟
سلام خدمت شما دوست عزیز، از لطف شما سپاس‌گزاریم.
منابع معتبر در مبحث کشاورزی این عدد را 50 سانتی‌متر اعلام کرده‌اند و بهتر است شما نیز عمق چالکود درخت پسته را 50 سانتی متر درنظر بگیرید. البته این موضوع به نوع و بافت خاک نیز بستگی دارد و و هر چه خاک سبک‌تر باشد، چاله عمیق‌تر خواهد شد.