پیوند پسته رایجترین راه گیاهافزایی در نهالستانها یا باغهاست بهطوری که در 90 درصد مواقع، پسته را با این روش تکثیر میکنند. این آمار نشاندهنده اهمیت پیوندزنی و مزایای فراوان آن در تکثیر پسته است. تکثیر گیاهان به روش پیوندزنی کاری دقیق و حساس است و یک اشتباه سهوی میتواند درصد موفقیت پیوند نهال پسته را کم کند و حتی به صفر برساند. به همین دلیل ضروری است باغداران، کشاورزان و کارکنان نهالستانها در این زمینه بسیار مهم آموزش ببینند و آگاهی خود را افزایش دهند. سود بیشتر و تولید میوههای باکیفیتتر تنها بخشی از مزیتهای پیوند زدن پسته میباشند. در کشور ما سه روش برای پیوند پسته رواج دارد که عبارتند از: پیوند شکمی، پیوند لولهای، و پیوند اسکنهای.
با وجود این، مهم است بدانیم بهترین زمان ممکن برای پیوند زدن درختان پسته چه زمانی است؟ چه باید انجام دهیم تا پیوند درخت موفقیتآمیز باشد؟ و از میان روشهای موجود، بهترین روش پیوند پسته دقیقاً کدام است؟ در این مطلب با ما باشید تا با پاسخ به این پرسشها، به بررسی تمامی نکات ضروری پیوند درخت پسته بپردازیم.
- آیا درخت پسته بدون پیوند بار میدهد؟
- بهترین نوع پیوند پسته
- چگونه پیوندک سالم و پربازده انتخاب کنیم؟
- ترکه پیوند پسته
- زمان پیوند درخت پسته
- اقدامات قبل از پیوند درخت پسته
- انواع پیوند درخت پسته
- پیوند درخت پسته نر به ماده
- پیوند درخت پسته در زمستان
- اقدامات بعد از پیوند درخت پسته
- زمان هرس درخت پسته جهت پیوند
- علت خشک شدن درخت پسته بعد از پیوند
- روش پیوند شکمی درخت پسته
- علت پیوند زدن درخت پسته
- سخن پایانی
آیا درخت پسته بدون پیوند بار میدهد؟
درخت پسته (Pistacia vera) بهصورت طبیعی گیاهی دوپایه است، یعنی گلهای نر و ماده آن بهشکل جداگانه روی درختان یا اصطلاحاً پایههای نر و ماده تشکیل میشوند. با توجه به اینکه میوه پسته محصول درختان ماده است، پیوند را روی این گیاهان انجام میدهند تا از ویژگیهای مطلوب پایه یا پیوندک برای تولید و برداشت محصول بهتر، بهره ببرند. البته نباید فراموش کرد که برای میوهدهی درختان ماده، به وجود درختان نر و گردهافشانی نیاز است. معمولاً درخت پسته بدون پیوند بار نمیدهد، یا باردهی آن ناچیز و غیراقتصادی میباشد. از سوی دیگر، کیفیت پایین به دلیل نبود تطابق ژنتیکی از دیگر معایب باردهی بدون پیوند است. از اینرو ، برای تولید محصول اقتصادی و باکیفیت ناگزیر به پیوند هستیم.
بهترین نوع پیوند پسته
پیش از هر چیز باید در انتخاب پایه برای پیوند درخت پسته دقت زیادی کنیم. زیرا این پایه باید افزون بر مقاومت در برابر املاح آب و خاک و همچنین حمله آفات و طغیان بیماریها، رشدی خوب و قوی نیز داشته باشد. در عین حال، پایه پیوند باید با پیوندک سازگار باشد و همچنین بهتر است بافتی نیرومند و ساقهای صاف داشته باشد. در ایران بیشتر از سه گونه پایه برای پیوند بهره میبرند:
- چاتلانقوش (P.Khinjuk)
- پسته اهلی (P.vera)
- بنه (P.mutica)
در بیشتر باغهای پسته ایران از گونه اهلی برای پیوند نهال پسته استفاده میشود. زیرا نه تنها با پیوندکهای گوناگون بهخوبی سازگار است بلکه رشد اولیه بالایی نیز دارد. ناگفته نماند که این گونه نسبت به نماتد پسته و گموز و ورتیسلیوم حساس است.
چگونه پیوندک سالم و پربازده انتخاب کنیم؟
یکی از مهمترین و پرتکرارترین پرسشها در زمان پیوند هر گیاهی، بهویژه گیاه ارزشمند پسته، این است که چگونه میتوان پیوندکی مناسب برای انجام عملیات پیوند انتخاب کرد؟ در پاسخ باید گفت بهتر است هنگام گزینش پیوندک به نکات زیر توجه کنید:
تا جای ممکن بکوشید که پیوندکها را از شاخههای رویشی همان سال انتخاب کنید. از میان جوانهها نیز، جوانههای بخش میانی شاخه بهترین گزینه بهشمار میروند. چرا؟ چون جوانههای بخش انتهایی شاخهها علفی و آبدارند، و این یعنی با افزایش گرمای محیط و از دست دادن آب، به احتمال بالا پیش از رویش خشک خواهند شد. استفاده از جوانههای رویشی به دلیل کشیدگی آنها (برخلاف گل و میوه که گردتر هستند) بهتر است. شاخههای جوان از این نظر بهترین گزینهاند، زیرا با رشد زودتر خود بیشترین جوانه رویشی را دارند. شایان گفت است درختان پسته جوان و کمتر از 6 سال برای تهیه پیوندک گزینهای ایدهآلاند.
ترکه پیوند پسته
ترکه پیوند یا قلمه پیوند شاخهای از درخت پسته است که از درخت مادر جدا شده و روی پایهای معمولاً مقاوم مانند بنه پیوند زده میشود. جمعآوری ترکهها معمولاً در اواخر زمستان تا اوایل بهار (اسفند تا فروردین) که درخت در حالت خواب است، انجام میشود. این ترکهها دارای جوانههای قوی و سالمی هستند که ویژگیهای ژنتیکی مطلوب خود را به درخت تازه انتقال میدهند.
همانگونه که گفتیم ترکه باید از شاخههای سالم، جوان و قوی (معمولاً یکساله) انتخاب شود. همچنین باید عاری از بیماری، آفات و آسیبهای فیزیکی باشد. بهتر است از شاخههایی با قطر مناسب (مشابه قطر پایه) و دستکم 2-3 جوانه سالم بهعنوان ترکه پیوند استفاده شود. لازم به یادآوری است، ترکهها را باید در شرایط خنک و مرطوب (مانند درون یخچال یا خاک اره مرطوب) نگه داشت تا مانع از خشک شدن آنها شویم. بنابراین بهتر است ترکهها را از باغهای معتبر تهیه کنید تا از اصالت و کیفیت آنها مطمئن باشید.
زمان پیوند درخت پسته
یکی از مهمترین و کلیدیترین بخشهای فرآیند پیوند درخت پسته، زمانبندی آن است. زمانبندی مناسب امکان موفقیت عمل پیوند و تولید نهال پسته پیوندی مقاوم و باکیفیت را افزایش چشمگیری میدهد. کارشناسان و کشاورزان باتجربه باور دارند، فصل بهار و تابستان بهترین زمان ممکن برای انجام عملیات پیوند درخت پسته است. زیرا به دلیل در حال رشد بودن درختان در این فصلها شانس موفقیت پیوند زیاد میشود. ناگفته نماند اواخر اردیبهشت تا اوایل خرداد که به اصطلاح باغداران زمان پیوند «جو درو» است، پوست درخت نیز بهآسانی جدا میشود.
یکی از مهمترین و کلیدیترین بخشهای فرآیند پیوند درخت پسته، زمانبندی آن است. زمانبندی مناسب امکان موفقیت عمل پیوند و تولید نهال پسته پیوندی مقاوم و باکیفیت را افزایش چشمگیری میدهد. کارشناسان و کشاورزان باتجربه باور دارند، فصل بهار و تابستان بهترین زمان ممکن برای انجام عملیات پیوند درخت پسته است. زیرا به دلیل در حال رشد بودن درختان در این فصلها شانس موفقیت پیوند زیاد میشود. ناگفته نماند اواخر اردیبهشت تا اوایل خرداد که به اصطلاح باغداران زمان پیوند «جو درو» است، پوست درخت نیز بهآسانی جدا میشود.
معمولاً پیوند در فصل بهار در زمان بیداری درختان از خواب زمستان انجام میشود. بنابراین بیشتر درباره درختانی مفید است که در سال گذشته پیوند آنها چندان موفقیتآمیز نبوده است. برای پیوند درختان پسته، فصل خواب درختان بهترین زمان است. این زمان معمولاً در اواخر زمستان یا اوایل بهار، پیش از شروع رشد تازه درخت آغاز میشود. پیوند در طول خواب، بهصورت چشمگیری از استرس درختان میکاهد و شانس موفقیت پیوند را افزایش میدهد.
با وجود این، باید از پیوند در دورههای سرمای زیاد یا گرمای بالا پرهیز کرد، چون با تحت فشار قراردادن درخت، از توان آن برای بهبود میکاهد. لازم به ذکر است، پیوند در فصل پاییز نیز ممکن است، زیرا درختان در این فصل هنوز به خواب نرفتهاند و همچنان از انرژی کافی برای بالا بردن موفقیت پیوند برخوردارند.
اقدامات قبل از پیوند درخت پسته
برای انجام موفقیتآمیز پیوند درخت پسته انجام اقداماتی پیش از عمل پیوند اهمیت کلیدی دارند. این اقدامات شامل موارد زیر هستند:
- انتخاب پایه مناسب و مقاوم (مانند بنه) که با پیوندک تطابق داشته باشد.
- انتخاب پیوندک (ترکه) مناسب، سالم و باکیفیت
- بررسی شرایط باغ، وضعیت خاک و دمای محیط
- بررسی نسبت درختان نر به ماده
- آمادهسازی درخت پایه از طریق هرس اولیه، برش مناسب و تمیز کردن محل پیوند
- انتخاب رو پیوند مناسب با توجه به نوع درخت و شرایط محیطی
- گرفتن مشاوره از کارشناسان متخصص و زمانبندی درست برای اجرای عملیات پیوند
- بررسی سلامت باغ، کنترل آفتها و تقویت درختان
با انجام این اقدامات بخت شما برای انجام موفقیتآمیز عملیات پیوند درخت پسته بهشکل چشمگیری افزایش مییابد و نتیجه آن محصولی باکیفیت و اقتصادی است.
انواع پیوند درخت پسته
روشهای بسیاری برای پیوند زدن درخت پسته وجود دارند که رایجترین آنها عبارتند از:
- پیوند شکمی
- پیوند لولهای
- پیوند اسکنهای
پیوند درخت پسته نر به ماده
همانگونه که پیشتر گفتیم، درختان پسته بهصورت طبیعی دوپایه (دارای گلهای نر و ماده روی درختان نر و ماده جداگانه) هستند. درست است که از لحاظ فنی میتوان درخت نر را به ماده پیوند زد ولی به دلیل عملکرد طبیعی درختان، نیاز به گردهافشانی و هدف کیفی و اقتصادی پیوند، این عمل بهندرت انجام میشود. با وجود این، موارد استثنایی نیز وجود دارند که این عمل را توجیه میکنند. این موارد عبارتند از:
- دستکاری جنسیت درختان باغ با هدف تصحیح جنسیت آنها. مثلاً اگر درختان نر باغ کم باشند و نیاز به گردهافشانی وجود داشته باشد.
- شتباه در کاشت پایه. مثلاً اگر باغدار بخواهد پایه ماده را به نر تبدیل کند.
- آزمایشهای پژوهشی برای مطالعه یا اصلاح ژنتیکی.
هرچند ناگفته نباید گذاشت پیوند نر به ماده تنها شاخههای پیوندی را به نر تبدیل میکند و تمام درخت هرگز تغییر کامل جنسیت نخواهد داد. همچنین آن شاخهها (نر) میوه نخواهند داد و کارشان تولید گرده خواهد بود. معمولاً باغدران برای رفع مشکل کمبود گرده با کاشت درختان نر اضافی، این مشکل را حل میکنند. بنابراین اگر هدف شما افزایش گردهافشانی است، بهجای پیوند نر به ماده، با کاشت درخت نر تازه میتوانید راهکار مؤثرتر و اقتصادیتری را انتخاب کنید.
پیوند درخت پسته در زمستان
پیوند درخت پسته در فصل زمستان به دلیل سرما و شرایط ویژه آن چندان مرسوم نیست. با وجود این، گاهی شرایط خاصی ایجاب میکند تا در این فصل نیز عملیات پیوند را انجام دهیم. باید افزود اگر پیوند در زمستان موفق باشد درخت در بهار زودتر به مرحله رشد و باردهی میرسد. لازم به ذکر است روش پیوند اسکنهای و روش جانبی در زمستان موفقتر هستند. با وجود این، حالت خواب درخت در زمستان پیوند را دشوارتر میکند، زیرا جوشخوردن پیوندک به پایه نیازمند فعالیت سلولی است.
بهترین زمان پیوند در زمستان، اواخر فصل (بهمن تا اوایل اسفند) است، زمانی که دمای هوا کمی افزایش یافته و از خطر یخبندان شدید کاسته شده است. در نواحی گرمتر، پیوند زمستانه موفقیت بیشتری دارد. پیوند در زمستان به تجربه و مهارت بیشتری نیاز دارد. پس از پیوند باید محل پیوند را با نوار پیوند یا موم مخصوص بپوشانید. بهاین ترتیب مانع از ورود آب، هوا یا آفات میشوید. با بررسی دورهای از جوشخوردن پیوند مطمئن شوید. همچنین با پوشش محل پیوند از درخت در برابر سرما محافظت کنید. ناگفته نماند در این مرحله آبیاری منظم و دقیق و بدون غرقاب ضروری است.
اقدامات بعد از پیوند درخت پسته
مراقبتها و اقدامات پس از پیوند درخت پسته نقش تعیینکنندهای در پیروزی یا شکست عمل پیوند دارد. همچنین این مراقبتها میتوانند باغ پرباری را برایتان در آینده به ارمغان بیاورند. این اقدامات مراقبتی شامل موارد زیر هستند:
آبیاری و تغذیه مناسب بعد از پیوند
بیتردید آبیاری اصولی نقش پررنگی در موفقیت پیوند درخت پسته بازی میکند. ناگفته نماند بهترین روش آبیاری برای باغهای پسته آبیاری قطرهای است. زیرا با کاهش چشمگیر مصرف آب، رطوبت بهشکل یکنواخت به ریشهها میرسد. از آبیاری غرقابی بپرهیزید، زیرا میتواند به پوسیدگی ریشه بینجامد.
دستکم یک هفته پس از عمل پیوند، درخت را آبیاری نکنید تا پیوندک بتواند جایگاهی پیدا کند. پس از این مرحله باید به فاصله هر دو هفته یکبار بهشکل منظم و دقیق درختان را آبیاری کنید. پیشنهاد میکنیم در فصل بهار و تابستان هر 7 تا 10 روز یکبار نهالهای جوان را آبیاری کنید.
روش تشخیص موفقیت پیوند درخت پسته
چند هفته پس از عمل پیوند، محل پیوند را بررسی کنید. اگر پیوندها سبز و باطراوت باشند، نشاندهنده موفقیت فرآیند پیوند است. با وجود این میتوانید با امتحان دمبرگ از موفقیت پیوند خود مطمئن شوید. اگر دمبرگ بهآسانی جدا شد، یعنی پیوند بهخوبی انجام شده است. لازم به ذکر است 2 تا 3 هفته پس از پیوند نوار پیوند پسته را حفظ کنید. بدین ترتیب از اتصال کامل پیوندک به درخت اطمینان خواهید داشت. ناگفته نماند اگر پس از گذشت 6 هفته پیوندک بیش از 25 سانتیمتر رشد کرد، برای پرهیز از شکستگی باید جوانه انتهایی را برداشت.
استفاده از کود مناسب برای تثبیت پیوند
در سال نخست پس از پیوند درخت پسته، از کوددهی بپرهیزید. زیرا نهال پس از پیوند، ریشههای سست و ضعیفی دارد درحالیکه درخت شما به پایداری و استقامت بیشتری نیاز دارد و کوددهی فرصت سازگاری با شرایط واقعی را از ریشهها و گیاه میگیرد. پس از گذشت این مرحله میتوانید کوددهی را شروع کنید. کودهای جانوری مانند کود گاو و گوسفند گزینهای ایدهآل برای درخت شما هستند. پیش از آغاز فصل بهار بهترین زمان مصرف این کودهاست. همچنین میتوانید از کودهای پتاسیم و فسفری برای افزایش پایداری درخت و بهبود کیفی میوه و نیز کودهای نیتروژنی برای رویش بهتر شاخهها و برگها بهره ببرید.
زمان هرس درخت پسته جهت پیوند
از اواخر پاییز تا اوایل زمستان (آبان تا دی) بهترین زمان ممکن برای هرس درخت پسته است. چرا این زمان؟ زیرا در این دوره، درختان پسته در حالت خواب (خزان) هستند و جریان شیره گیاهی متوقف یا کند است. از اینرو ، هرس به درخت آسیب کمتری میزند و انرژی درخت برای جوشخوردن پیوند در آینده ذخیره میشود. همچنین شما با حذف شاخههای اضافی یا بیمار پیش از پیوند، پایه را برای پذیرش بهتر پیوندک آماده میکنید. زیرا کاهش رقابت شاخهها برای جذب انرژی، به موفقیت پیوند کمک زیادی میکند.
اواخر زمستان (بهمن تا اوایل اسفند) نیز زمان مناسبی است. زیرا این دورهای است که به زمان پیوند زمستانه (بهویژه برای پیوند اسکنهای یا جانبی) نزدیک میباشد. مزیت این زمان این است که پوست پایه هنوز منعطف است و برای برشهای پیوند (مثل پیوند شکمی یا اسکنهای) مناسب میباشد.
لازم به ذکر است که شما باید از هرس در اوایل پاییز (شهریور-مهر) بپرهیزید. زیرا در این زمان درخت هنوز فعال است و هرس ممکن است ذخیره خوراکی درخت را کاهش دهد یا به رشد رویشی آن صدمه بزند. همچنین در زمستانهای خیلی سرد باید هرس را به تأخیر بیندازید تا از لطمه به بافتهای درخت جلوگیری کنید. ناگفته نباید گذاشت برای اینکه رشد بهاری درخت مختل نشود از هرس بیش از حد خودداری کنید.
علت خشک شدن درخت پسته بعد از پیوند
پس از پیوند، خشکشدن پیوند درخت پسته میتواند به دلایل مختلفی رخ دهد. مهمترین دلایل این اتفاق عبارتند از:
- زمانبندی نامناسب پیوند
- عدم جوشخوردن پیوند (ناسازگاری پیوند)
- ضعف پایه یا پیوندک و استفاده از پیوندکهای ناسالم
- مشکلات تکنیکی در پیوند، عمق یا برش نادرست یا آلودگی ابزار
- آسیبهای محیطی مانند سرما و یخبندان، گرمای زیاد و یا باد شدید
- وجود بیماریها و آفتهایی مانند بیماریهای قارچی، شپشک واوی پسته یا کنه پسته و عفونتهای باکتریایی
- مدیریت نامناسب پس از پیوند مانند آبیاری ناکافی و نامنظم، هرس نادرست و محافظت نکردن از محل پیوند
- عوامل دیگری مانند شوری آب یا خاک، کمبود مواد مغذی مانند پتایسم و نیتروژن
روش پیوند شکمی درخت پسته
یکی از شیوههای رایج در تولید نهال پسته پیوندی، بهکارگیری روش پیوند شکمی میباشد. بهترین زمان این پیوند که بهصورت حرف T انگلیسی است، از اواخر اردیبهشت ماه تا اوایل تیرماه است. این همان زمانی است که پوست درخت بهآسانی از آن جدا میگردد. ناگفته نماند درخت پسته از گونه درختان صمغدار است، از اینرو در این پیوند، برای اینکه صمغ ترشح شده از رویش جوانه جلوگیری نکند، شکافی افقی در زیر شکاف عمودی و به شکل T انگلیسی معکوس زده میشود.
لازم به ذکر است برای اینکه متوجه شوید آیا پیوند موفقیتی داشته است یا خیر، باید پس از گذشت 3 تا 4 روز، به دمبرگ کنار جوانه دست بزنید. اگر بهسادگی جدا شود مشخص است پیوند بهخوبی انجام شده است. همچنین باید بدانید دمای مناسب برای پیوند زدن میان 14 تا 33 درجه سانتیگراد متغیر است، ولی برای بهترین نتیجه دمای 25 درجه پیشنهاد میشود.
علت پیوند زدن درخت پسته
ناگفته پیداست پسته از محبوبترین آجیلها در سرتاسر دنیاست و درخواست برای مصرف این محصول روز به روز افزایش مییابد. همانگونه که پیشتر گفتیم یکی از راههای بهبود تولید پسته پیوند زدن آن است. پیش از هرچیز بهتر است بپرسیم چرا درخت پسته را پیوند میزنند و مزایای این روش چیست؟ باید بدانیم پیوند پسته در زودتر به بار نشستن درخت بسیار مؤثر است. همچنین فارغ از افزایش کیفیت محصول شما، درختان پیوندی نزدیک به 20 تا 30 درصد بیش از دیگر درختان بار میدهند.
افزون بر این، شیوه درست پیوند زدن پسته باعث میشود تا درخت در برابر تنشهای محیطی مانند خشکسالی، بیماری و آفات مقاومتر باشد، از اینرو، به بهبود تولید کمک شایانی میکند. با پیوندزدنِ پیوندکهای مناسب به پایههای قوی، میتوانید درختانی داشته باشید که میوه باکیفیتتری دارند و همین نکته به سود بیشتر شما میانجامد. همچنین با آزمایش پیوندکهای گوناگون میتوانید گونههای تازهای از درختان پسته بهوجود آورید. در پایان ذکر این نکته ضروری است که پیوند میتواند روشی اقتصادی و مقرونبهصرفه برای بهبود تولید پسته است. زیرا برای شما این امکان را فراهم میکند تا بدون نیاز به کاشت درختان در باغهای جدید، درختان بیشتری با ویژگیهای مناسب و مطلوب داشته باشید.
سخن پایانی
با توجه به مطالبی که گفتیم روشن است پیوند درخت پسته نقش پررنگی در افزایش کیفی و کمی پسته دارد. شما میتوانید با انتخاب پایه و پیوندک مناسب، زمانبندی درست، و مراقبتهای پس از پیوند، به موفقیت عملیات پیوند و افزایش محصول باغ خود کمک زیادی کنید. درختان پیوندی بهصورتی چشمگیری زودتر بار میدهند و در برابر آفتها و بیماریها مقاومتر هستند. پیوند اصولی درخت پسته از زمان انتظار برای برداشت محصول میکاهد، اگر با مراقبتهای پس از پیوند، و آبیاری مناسب و کود بههنگام همراه باشد.
در پایان باید افزود تسلط شما بر فرآیند پیوند درخت پسته ضامن بهرهمندی از مزیتهای اقتصادی و کشاورزی است و این مهارتی است که شاید بهتر باشد هر باغدار پستهای بیاموزد. امیدواریم این مقاله مورد توجه شما قرار گرفته باشد.
